Blog
Badania wizualne (VT) złączy spawanych stanowią najprostszą, najtańszą i najszybszą metodę badań nieniszczących. Dowiedz się, na czym polegają badania VT i dlaczego warto je wykonywać.
Badania wizualne spoin – na czym polegają?
Badania wizualne złączy spawanych to podstawowa metoda badań nieniszczących. Umożliwia wykrycie powierzchniowych niezgodności spawalniczych. Takie badanie niesie ze sobą niskie koszty.
Badania VT to metoda, która powinna być wykonywana zawsze jako pierwsza. Dlaczego?
Wynika to, po pierwsze, z wymagań norm wyrobu. Niezależnie od tego, czy jest to konstrukcja budowlana, urządzenie ciśnieniowe, czy spawany element konstrukcyjny pojazdu szynowego. Odpowiednia norma wyrobu wymaga, żeby złącza spawane podlegały badaniom wizualnym na całej długości.
Po drugie, do wykonania badań wizualnych nie potrzeba drogich urządzeń i materiałów. Wystarczą dobre latarka, luksomierz, spoinomierz i suwmiarka. To podstawowe elementy w pracy kontrolera jakości i inżyniera spawalnika. Pomimo niewielkich kosztów, badania VT pozwalają na wykrycie wielu niezgodności spawalniczych. Podczas badań wizualnych można zaobserwować niezgodności spawalnicze występujące od strony:
- lica,
- grani (w przypadku złączy doczołowych).
Badania VT — w jakich warunkach je wykonasz?
Warunki badania VT dla badań bezpośrednich są określone w normie PN-EN ISO 17637:
- Odległość oka od badanej powierzchni max. 600 mm,
- Kąt patrzenia na badaną powierzchnię nie powinien być mniejszy niż 30º,
- Natężenie oświetlenia na powierzchni badanej min. 350 lx, a rekomendowane 500 lx.
Badanie wizualne spoin – kto może je przeprowadzić?
Badania wizualne może przeprowadzić osoba certyfikowana na stopień VT1 i VT2 zgodnie z PN-EN ISO 9712.
Podczas wykonywania badań wizualnych oraz oceny otrzymanych wyników należy pamiętać o różnicy pomiędzy uprawnieniami VT1 a VT2.
Osoba posiadająca uprawnienia VT1 może przeprowadzić badanie zgodnie z instrukcją badania wizualnego. Natomiast osoba z uprawnieniami VT2 może:
- Napisać instrukcję badania wizualnego,
- Zinterpretować otrzymane wyniki,
- Sporządzić protokół badania wizualnego.
Badaniom wizualnym należy poddać złącze spawane, w tym:
- lico spoiny wraz z przylegającym obszarem o szerokości 10 mm strefy wpływu ciepła z obu stron od osi spoiny,
- grań spoiny wraz z przylegającym obszarem o szerokości 10 mm strefy wpływu ciepła z obu stron osi spoiny (jeżeli masz możliwość dostępu do jej zbadania).
Badania wizualne złączy spawanych – rodzaje
Badania wizualne złączy spawanych możemy podzielić na dwa rodzaje:
- badania bezpośrednie
- badania zdalne (pośrednie)
Badania wizualne bezpośrednie to takie, w których wiązka światła jest nieprzerwana pomiędzy powierzchnią przedmiotu badanego a okiem obserwatora. To oznacza, że wykorzystujesz jedynie swoje oczy do badania. Ewentualnie, w celu powiększenia powierzchni badanej, możesz użyć lupy o powiększeniu do 25x.
Zgodnie z normą PN-EN ISO 17637 do badań bezpośrednich zalicza się badanie przy pomocy lusterka inspekcyjnego lub z użyciem boroskopu. Może się to wydawać mylące, gdyż przy tego typu badaniu nie patrzymy bezpośrednio na badaną powierzchnię.
Podczas badań wizualnych zdalnych (pośrednich) wiązka światła na linii powierzchnia badania a oko obserwatora zostaje przerwana. W badaniach wizualnych pośrednich możesz użyć takich przyrządów jak endoskop czy wideoskop.
Badania VT – na co zwracać uwagę?
Podczas badań wizualnych należy poddać spoinę badaniom zarówno od strony lica, jak i grani spoiny (oczywiście, jeżeli masz dostęp do jej zbadania). Jeżeli przeprowadzasz badanie VT złącza zwróć uwagę przede wszystkim czy:
- spoina posiada odpowiedni kształt i profil,
- nadlewy oraz podtopienia nie przekraczają wartości dopuszczalnych,
- powierzchnia spoiny jest równomierna,
- ściegi są równo ułożone,
- szerokość spoiny jest równomierna na całej odległości,
- rowek spawalniczy jest w pełni wypełniony,
- wycieki, wklęśnięcia i podtopienia grani nie przekraczają wartości dopuszczalnych,
- wszelkie niezgodności nie przekraczają wartości dopuszczalnych,
- nie występują niezgodności niedopuszczalne takie jak pęknięcia czy kratery.
Kiedy mają zastosowanie badania metodą VT?
Badania wizualne spoin mają zastosowanie na każdym etapie produkcji. Złącze spawane możemy poddać oględzinom przed spawaniem. Celem jest sprawdzenie czystości łączonych elementów i odpowiedniego przygotowania do spawania. Sprawdzana jest:
- Odległość spoin sczepnych,
- Osiowość połączenia rur,
- Odpowiednia z WPS-em odległość pomiędzy łączonymi elementami.
Podczas spawania można zbadać złącze spawane pod kątem niezgodności spawalniczych, które występują w poszczególnych ściegach spoiny.
Głównym etapem oceny wizualnej spoin jest badanie po wykonaniu całego złącza. Oceniamy wtedy zarówno lico, jak i grań pod kątem występujących na ich powierzchniach niezgodności. Następnie, porównujemy otrzymane wyniki z wartościami dopuszczalnymi w odpowiednich normach.
Badania VT – ocena wyników
Ocenę wyników badań wizualnych spoin wykonanych ze stali, stopów niklu i tytanu przeprowadza się na podstawie normy PN-EN ISO 5817. W przypadku spoin wykonanych z aluminium i jego stopów ocenę wyników badań wizualnych wykonujemy zgodnie z normą PN-EN ISO 10042. W normach tych opisano dopuszczalne wartości niezgodności spawalniczych dla poszczególnych poziomów jakości. Możemy rozróżnić trzy rodzaje poziomów jakości:
- poziom jakości B – wymagania ostre
- poziom jakości C – wymagania średnie
- poziom jakości D – wymagania łagodne
Protokół badań wizualnych
Po wykonaniu badań VT należy sporządzić protokół. Określi on wynik badania oraz posłuży jako załącznik do dokumentacji jakościowej.
Poniższe informacje powinny znaleźć się w protokole badań wizualnych:
- Wytwórca
- Nazwa badanego elementu najlepiej wraz z numerem rysunku
- Rodzaj spoiny
- Kryteria odbioru – poziom jakości oraz poziom akceptacji (choć dla VT teoretycznie są takie same, norma wymaga podania obydwu): B, C lub D zgodnie z PN-EN ISO 5817 lub PN-EN ISO 10042
- Materiał rodzimy spoiny
- Metoda spawania, którą wykonano spoinę
- Wykryte niezgodności spawalnicze w odniesieniu do EN ISO 6520-1
- Wynik badań
- Data i miejsce badania
- Osoba przeprowadzająca badania VT wraz z numerem uprawnień VT2