Jak przygotować się do egzaminu VT1+VT2?

Zbliża się termin Waszego szkolenia VT1+2? Męczą Was pytania – na czym się skupić oraz jak rozdzielić czas na naukę? W dzisiejszym artykule podpowiemy Wam jak się przygotować na egzamin VT1+2.

Z reguły kurs VT1+2 jest pierwszym kursem, z którym mamy do czynienia rozpoczynając przygodę z badaniami NDT. Nie jest jednak prawdą stwierdzenie, że jest to najprostszy kurs z zakresu badań powierzchniowych NDT. Jeżeli chodzi o objętość materiału i jego zróżnicowanie, może się okazać, że egzamin na VT jest trudniejszy niż na inne metody badań nieniszczących takie jak PT czy MT.

Egzamin VT – co wziąć ze sobą?

Coś, o czym nikt nie mówi, a przydaje się chyba najbardziej na egzaminie (oczywiście poza szczęściem) to kalkulator. Podczas szkolenia i na egzaminie dostaniemy podstawowe przyrządy takie jak linijka, spoinomierz, suwmiarka, niezbędne normy, itp.

Podczas części praktycznej szkolenia mamy czas na samodzielne wyliczenie, czy zaobserwowana niezgodność spełnia wymagania danego poziomu jakości. Podczas egzaminu nas czas jest ograniczony. Dodatkowo możemy odczuwać stres, co może sprawić, że zdarzą się pomyłki nawet przy prostych działaniach. Kalkulator jest zatem podstawowym i bardzo przydatnym przedmiotem podczas egzaminu. Poza tym należy mieć ze sobą dowód osobisty, ołówek i długopis.

Egzamin i certyfikacja personelu NDT – na co zwrócić uwagę podczas nauki?

Egzamin VT obejmuje swoim zakresem całość wiedzy przekazywanej podczas części teoretycznej szkolenia. Dlatego warto przyswoić sobie takie kwestie, jak barwy, budowę oka czy natężenie światła.Podczas nauki warto skupić się na tym, jakie informacje powinny znaleźć się w instrukcji badania wizualnego.

Warto codziennie po szkoleniu przeczytać instrukcję (przynajmniej raz ją napisać i sprawdzić, czy mieścicie się w założonym czasie) oraz przykładowe pytania zamknięte. Często podczas części teoretycznej wykładowcy podkreślają, jakie zagadnienia mogą się pojawić się na egzaminie.

Dobrym źródłem wiedzy są materiały szkoleniowe. Oprócz informacji teoretycznych zawierają one przykładowe pytania. Dzięki temu zyskujemy rozeznanie, w jaki sposób jednostka certyfikująca formułuje pytania.

Egzamin VT – jak długo trwa?

Egzamin składa się z części teoretycznej i części praktycznej.

Część teoretyczna:

• Egzamin ogólny:
  • pytania zamknięte jednokrotnego wyboru,
  • około 30 pytań,
  • czas trwania około godziny.

• Egzamin specjalistyczny:
  • pytania zamknięte jednokrotnego wyboru,
  • około 40 pytań,
  • czas trwania około godziny.

Część praktyczna:

• Instrukcja badania wizualnego – czas trwania około godziny,
• Ocena wizualna odlewu – czas trwania około godziny,
• Ocena wizualna dwóch próbek złącza spawanego – czas trwania około 2 godzin. 
  
  Z reguły do oceny otrzymuje złącza doczołowe rur oraz blach. W przypadku spoiny czołowej rury, oceniacie spoinę jedynie od strony lica. W przypadku spoiny czołowej dwóch blach, oceniacie spoinę zarówno od strony lica, jak i grani spoiny.

Na napisanie całej instrukcji badania wizualnego, macie jedynie godzinę. W tym czasie musicie przyporządkować, które niezgodności są dopuszczalne i  niedopuszczalne dla danego poziomu jakości. Należy też wypisać wartości graniczne. 

Podczas oceny wizualnej próbek złączy spawanych należy pamiętać o pomiarze natężenia oświetlenia. Nie trzeba szczegółowo rysować każdego typu zaobserwowanych niezgodności (istotne jest ich odpowiednie opisanie). Najlepiej oznaczyć je w sposób symboliczny – pole ukosowane, pole z utworzoną kratką, kropeczkami, itp. Dzięki temu możecie zyskać sporo bardzo cennego czasu.

Certyfikacja personelu NDT – jak zdać egzamin VT1+VT2?

Aby uzyskać pozytywny wynik z egzaminu, należy uzyskać minimum 70% z każdej z jego części. W przypadku egzaminu z części teoretycznej nie ma punktów ujemnych, a odpowiedzi się jednokrotnego wyboru. Aby zdać część teoretyczną, należy uzyskać 70% z egzaminu ogólnego oraz 70% z egzaminu specjalistycznego.

Aby zdać część praktyczną, należy uzyskać 70% z instrukcji badania wizualnego, 70% z oceny wizualnej odlewu oraz 70% z każdej z próbek złącza spawanego.

Egzamin na VT1+2 charakteryzuje się dość dużą zdawalnością, kilkukrotnie wyższą niż egzamin IWE. Jednak zdarzyć się może, że zabraknie nam dosłownie procenta bądź kilku procent z którejś z części egzaminu. Co wtedy? Po pierwsze nie należy się załamywać i od razu po otrzymaniu wyniku egzaminu zapisać się na najbliższy wolny termin egzaminu w jednostce, w której odbywaliśmy szkolenie. Po trzecim z rzędu negatywnym wyniku egzaminu kwalifikacyjnego należy udać się od na szkolenie teoretyczne i praktyczne ponownie, aby następnie móc przystąpić do egzaminu.

Na jaki kurs się wybrać – VT1, VT2, czy może szkolenie VT1+VT2? W dzisiejszym artykule odpowiemy na pytania, czym się różnią te uprawnienia i w który kurs VT najlepiej zainwestować. 

Uprawnienia VT1 – na czym polegają?

Pierwszy stopień certyfikacji oznacza, że dana osoba ma kompetencje do przeprowadzania badań wizualnych spoin na podstawie wytycznych od personelu wyższego stopniem. Wytyczne to inaczej instrukcja badań wizualnych. Osoba certyfikowana na 1 stopień certyfikacji VT może wykonywać badania wizualne spoin oraz dokonywać pomiarów zaobserwowanych niezgodności podążając za wytycznymi zawartymi w instrukcji (sporządzonej przez osobę mającą uprawnienia VT 2 lub 3 stopnia).

Uprawnienia VT2 – na czym polegają?

Drugi stopień certyfikacji oznacza, że dana osoba ma kompetencje takie jak osoba z 1 stopniem certyfikacji i dodatkowo może dokonywać oceny otrzymanych wyników badań. Oceny dokonuje się w oparciu o przyjęte kryteria akceptacji. Dla złączy spawanych wykonanych ze stali wymagany poziom jakości spoin wg normy PN-EN ISO 5817. Dla złączy spawanych wykonanych z aluminium i jego stopów wymagany jest poziom jakości wg normy PN-EN ISO 10042. Osoba certyfikowana na 2 stopień kwalifikacji może przygotować instrukcję badań VT, przeprowadzić badania, a także ocenić otrzymane wyniki na podstawie norm i przepisów.

Czym się różni VT1 od VT2?

Podsumowując, główną różnicą pomiędzy uprawnieniami VT1 a VT2 jest to, że osoba posiadająca uprawnienia VT1 może przeprowadzić badanie zgodnie z instrukcją badania wizualnego. Natomiast osoba z uprawnieniami VT2, może napisać instrukcję badania wizualnego, zinterpretować otrzymane wyniki oraz sporządzić protokół badania wizualnego. Personel VT1 posiada wiedzę, jak poprawnie i zgodnie z instrukcją wykonać badania VT oraz jakie są warunki niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia badań. Personel ten wie też, jak zmierzyć zaobserwowane niezgodności spawalnicze. Z kolei personel VT2 jest świadomy tego, jak przeprowadzić badania i opracować instrukcję badań wizualnych oraz jak interpretować poziomy jakości i jakie są dopuszczalne wartości niezgodności dla poszczególnych poziomów jakości wg PN-EN ISO 5817.

Szkolenie VT1 i VT2 oddzielnie czy łącznie – co wybrać?

Kurs VT1 jest najlepszym wyborem dla spawaczy. Daje on możliwość znacznego zwiększenia wiedzy z dziedziny niezgodności spawalniczych. Jest to bardzo przydatne podczas pracy spawacza, gdyż samokontrola spawacza po wykonaniu spoiny stanowi pierwszy etap kontroli jakości spoin. Dodatkowo kurs VT1 daje spawaczom możliwość rozwoju i zwiększenia swoich kompetencji.

Kurs VT1+VT2 jest idealnym początkiem dla osoby chcącej pracować w kontroli jakości spoin. Podczas kursu otrzymuje się dużą wiedzę o niezgodnościach. Kurs stanowi fundament dalszego rozwoju i zdobywania kwalifikacji w pozostałych metodach badań nieniszczących.

Kurs badań wizualnych VT1+VT2 jest bardzo przydatny dla każdego, kto ma do czynienia z produkcją elementów spawanych. Daje możliwość uzyskania kompetencji w pełni samodzielnej osoby do przeprowadzenia badań wizualnych. Kurs VT1+VT2 jest również ciekawą propozycją dla inżynierów spawalników, bo umożliwia poszerzenie wiedzy o niezgodnościach spawalniczych i ocenie spoin, co jest również bardzo przydatne w praktyce, np. podczas kwalifikowania technologii spawania. Harmonogram przygotowywanych przez nas kursów nie bez przyczyny rozpoczyna się właśnie od kursu badań wizualnych. Stanowią one zawsze pierwszy etap badania spoin. Są również bazą do poznawania kolejnych metod badań nieniszczących i świetnym rozpoczęciem kariery w kontroli jakości.

Gdybyśmy chcieli porównać i podpowiedzeć, co się bardziej opłaca, czy wykonywać po kolei kursy VT1, następnie VT2 lub czy od razu udać się na kurs VT1+VT2, to zdecydowanie i jednogłośnie polecamy wybrać kurs łączący VT1+VT2. Kurs VT1+VT2 to dobrze zainwestowane pieniądze w rozwój i zwiększanie kompetencji. Daje on możliwość uzyskania od razu pełnej samodzielności w wykonywaniu badań wizualnych.

 

Jakie warunki musisz spełnić, aby uzyskać certyfikat VT lub innej metody badawczej? Kiedy można zgłosić się na kurs? Jak wygląda egzamin na VT, MT czy PT? W tym artykule postaramy się przybliżyć tematykę certyfikacji personelu badań nieniszczących.

Czym jest certyfikacja personelu NDT wg PN-ISO 9712?

Certyfikacja to pierwsze uzyskanie kompetencji w danej metodzie badań nieniszczących. Zgodnie z normą PN-EN ISO 9712 certyfikacja to procedura stosowana przez jednostkę certyfikującą. Potwierdza spełnione wymagania kwalifikacyjne w danej metodzie, stopniu oraz sektorze. Procedura ta prowadzi do wydania certyfikatu. Uprawnienia na daną metodę badawczą w danym stopniu otrzymuje się na okres 5 lat. Po tym czasie należy odnowić uprawnienia. Po 10 latach konieczna jest tzw. recertyfikacja, czyli ponowne zdanie egzaminu. Więcej na ten temat możesz przeczytać tutaj.

Jakie są warunki uzyskania certyfikacji wg PN-EN ISO 9712?

Warunki uzyskania certyfikacji są podane w normie PN-EN ISO 9712. W zależności od stopnia, w którym chcesz uzyskać certyfikację, ważne jest doświadczenie w danej metodzie badawczej.

W przypadku badań NDT powierzchniowych – VT PT, MT, wynosi to odpowiednio:

• 1 stopień – 1 miesiąc
• 2 stopień – 3 miesiące
• 3 stopień – 12 miesięcy

W przypadku badań NDT objętościowych – RT UT, wymagane jest doświadczenie:

• 1 stopień – 3 miesiące
• 2 stopień – 9 miesięcy
• 3 stopień – 18 miesięcy

Dodatkowo, aby uzyskać certyfikację w danej metodzie badań NDT, należy:

• odbyć szkolenie,
• zdać egzamin z części teoretycznej i praktycznej z wynikiem minimum 70%.

Jak wygląda egzamin do certyfikacji personelu NDT?

Egzamin kwalifikacyjny składa się z dwóch części – egzaminu teoretycznego i egzaminu praktycznego.

Na czym polega egzamin teoretyczny przy certyfikacji NDT?

Egzamin teoretyczny to zestaw pytań zamkniętych jednokrotnego wyboru. Składa się on z części ogólnej i specjalistycznej. Oznacza to, że podczas egzaminu teoretycznego dostajesz do rozwiązania dwa rodzaje arkuszy testowych.

Pytania na egzaminie ogólnym dotyczą wiedzy ogólnej z zakresu danej metody NDT.  

Minimalna liczba pytań podczas egzaminu ogólnego:

• Metody NDT powierzchniowe (VT, PT, MT) – 30 pytań
• Metody NDT objętościowe (RT, UT) – 40 pytań

Pytania na egzaminie specjalistycznym dotyczą wiedzy dla wybranego sektora przemysłowego oraz sektora wyrobu. W przypadku gdy ubiegamy się o dwa lub więcej sektorów, to minimalna liczba pytań wynosi 30. Powinny być one równomiernie podzielone pomiędzy sektor przemysłowy i sektor wyrobów.

Jak wygląda egzamin praktyczny na VT i inne metody badawcze?

Egzamin praktyczny można podzielić na dwie części.

1. Sporządzenie instrukcji badania NDT, w której opisujesz, jak należy prawidłowo przeprowadzić badanie spoiny, a także jak ocenić otrzymane wyniki.

2. Po napisaniu instrukcji badania NDT otrzymujemy do oceny 3 próbki. Dla przykładu w przypadku certyfikacji VT1+2 w multisektorze do oceny możesz otrzymać jedną próbkę odlewu oraz dwie próbki złącza spawanego. Podczas oceny złącza spawanego badasz złącze zarówno od strony lica, jak i grani spoiny. Następnie należy ocenić otrzymane wyniki badań. Na koniec musisz określić, który poziom jakości spełnia badana próbka.

Co należy zrobić, aby utrzymać certyfikat personelu NDT?

W normie PN-EN ISO 9712 istnieją również zapisy o tym, w jakim przypadku traci się swoje uprawnienia NDT. Certyfikat może utracić swoją ważność w następujących przypadkach:

• wskutek nieprzestrzegania kodeksu etycznego,
• wskutek stwierdzonego postępowania niezgodnie z procedurami certyfikacji,
• wskutek utraty zdolności widzenia – negatywny wynik corocznej kontroli wzroku,
• w momencie wystąpienia istotnej przerwy w danej metodzie badawczej,
• wskutek nieuzyskania recertyfikacji lub odnowienia w wymaganym czasie.

Aby utrzymać certyfikat, należy:

• wykonać co roku kontrolę potwierdzającą zdolność widzenia,
• regularnie przeprowadzać badania oraz poddać ocenie wyniki badań NDT,
• nie wpaść w okres istotnej przerwy.

Istotna przerwa w praktykowaniu metody NDT

Istotna przerwa to nieobecność lub zmiana działalności, która uniemożliwia osobie certyfikowanej wykonywanie czynności związanych z badaniami NDT (wykonywanie, ocena, nadzór), co do których uzyskała certyfikat.

Istotna przerwa ma miejsce wtedy, gdy masz co najmniej rok przerwy w praktykowaniu danej metody albo co najmniej dwie przerwy łącznie przekraczające dwa lata.

Ne liczy się przerw w pracy takich jak urlopy, szkolenia, zwolnienia lekarskie, które trwają krócej niż 30 dni.

Rozszerzenie certyfikatu NDT

Rozszerzenie certyfikatu oznacza zwiększenie zakresu obowiązywania posiadanego certyfikatu o kolejny stopień albo sektor. Podczas rozszerzania certyfikatu konieczne jest przejście całego procesu szkolenia oraz uzyskania pozytywnego wyniku egzaminu kwalifikacyjnego.

Oznacza to, że jeżeli posiadamy certyfikat VT1+2 w sektorze przemysłowym wytwarzanie oraz wszystkich sektorach wyrobu, a będziemy chcieli ubiegać się o rozszerzenie certyfikatu o sektor przemysłowy – utrzymanie ruchu kolei (potocznie zwany kolejowym), to konieczne będzie przejście od nowa całego procesu certyfikacji, ale wtedy jedynie dla sektora przemysłowego – utrzymanie ruchukolei — kolejowego.

Zwiększenie zakresu uprawnień o dodatkowe sektory wyrobu bądź sektory przemysłowe jest możliwe:

1. podczas recertyfikacji lub
2. poprzez przejście dodatkowego procesu rozszerzającego certyfikacje (wnioski o rozszerzenie certyfikatu).

W przypadku chęci rozszerzenia uprawnień o dodatkowe sektory wyrobu czy sektory przemysłowe w trakcie trwania ważności certyfikatu, należy:

• zgłosić chęć rozszerzenia uprawnień,
• przejść odpowiednie szkolenie,
• uzyskać pozytywny wynik z egzaminu kwalifikacyjnego.

Rozszerzenie uprawnień można również uzyskać poprzez ukończenie odpowiedniego szkolenia i uzyskanie pozytywnego wyniku z egzaminu kwalifikacyjnego podczas procesu odnowienia lub recertyfikacji. Konieczne jest wtedy złożenie wniosku o rozszerzenie certyfikacji (często jest to jeden druk).

Najłatwiejszy przypadek to taki, gdy chęć rozszerzenia uprawnień o dodatkowe sektory zbiega się w czasie z recertyfikacją. Wtedy można udać się na kurs rozszerzony o wybrane sektory. Podczas kursu zarówno poszerzysz wiedzę o nowe sektory, jak i odświeżysz wiedzę ze znanych już sektorów. Z pewnością ułatwi to zdanie egzaminu.

 

 

Poziomy jakości badanych wizualnie złącz spawanych – co one dokładnie oznaczają? Czym się różnią? Dzisiaj przybliżę Wam to zagadnienie.

Czym są poziomy jakości w badaniach nieniszczących?

Zgodnie z PN-EN ISO 5817 poziomy jakości to opis jakości spoiny na podstawie typu, wielkości i liczby wybranych niezgodności spawalniczych.

Poziomy jakości wykorzystuje się podczas interpretacji wyników badań wizualnych. Są one określone w normie PN-EN ISO 5817, która ma zastosowanie w przypadku oceny wizualnej złączy spawanych wykonanych ze stali, niklu i stopów niklu oraz tytanu i stopów tytanu. Dla aluminium i jego stopów poziomy jakości dla niezgodności spawalniczych sklasyfikowano natomiast w normie PN-EN ISO 10042. W tym artykule skupimy się na normie PN-EN ISO 5817, która ma zastosowanie dla materiałów o grubości powyżej 0,5 mm oraz spoin czołowych i spoin pachwinowych. Dla badań VT poziom jakości jest tożsamy z poziomem akceptacji. Podczas interpretacji i oceny wyników pozostałych metod badań nieniszczących – PT, MT, UT, RT posługujemy się poziomami akceptacji, które następnie można odnieść do jednego z trzech poziomów jakości definiowanych w normie PN-EN ISO 5817.

Zależność pomiędzy poziomami jakości a poziomami akceptacji dla najpowszechniejszych metod NDT wygląda tak:

Więcej o poziomach jakości i poziomach akceptacji możesz przeczytać tutaj.

Jakie są poziomy jakości badań NDT?

Wyróżniamy trzy poziomy jakości:

• Poziom jakości B – wymagania ostre,
• Poziom jakości C – wymagania średnie,
• Poziom jakości D – wymagania łagodne.

Zarówno norma PN-EN ISO 5817, jak i PN-EN ISO 10042, opisują maksymalne dopuszczalne wymiary wszystkich niezgodności spawalniczych. Oceniając otrzymane wyniki badań wizualnych złączy spawanych, możecie w prosty sposób określić, czy spoina spełnia zadane kryterium odbiorcze.

Jak ocenić spoinę na podstawie wymaganego poziomu jakości?

Czy zastanawialiście się jak ocenić, czy dana spoina spełnia wymagany poziom jakości? Co się stanie, gdy posiadacie narzucone kryterium odbiorcze (np. spoiny mają spełniać poziom jakości C), a podczas oceny spoin znajdziecie niezgodności spawalnicze? Skąd wiedzieć, czy dana niezgodność mieści się w dopuszczalnych wartościach?

W przypadku gdy spoina musi spełniać poziom jakości C, należy wykonać następujące czynności:

• Poddać ocenie wizualnej spoinę wraz ze strefą wpływu ciepła zarówno od strony lica, jak i grani spoiny.
• Zaznaczyć występujące niezgodności spawalnicze – najlepiej białym markerem. Biały marker będzie widoczny zarówno na stali stopowej (np. stali nierdzewnej), jak również na stali niestopowej (np. stal konstrukcyjna S235).
• Zaznaczone niezgodności spawalnicze należy odpowiednio sklasyfikować, np. czy jest to podtopienie ciągłe, czy jest to krater, czy może skupisko pęcherzy, itd.
• Po dokonaniu klasyfikacji, należy odpowiednio zmierzyć występujące niezgodności (przydaje się notes i długopis, celem rozpisania otrzymanych wielkości poszczególnych niezgodności spawalniczych).
• Ocenić czy otrzymane wielkości są mniejsze niż dopuszczalne maksymalne wielkości zgodnie z PN-EN ISO 5817.

Podczas oceny zmierzonych wielkości niezgodności spawalniczych najlepiej brać pod uwagę największe wartości, np. najdłuższy odcinek podtopienia czy największą wartość wycieku. Następnie należy każdą z otrzymanych niezgodności przeanalizować na podstawie normy PN-EN ISO 5817.

Dla przykładu przeanalizujmy przypadek złącza spawanego dwóch blach o grubości 4 mm ze spoiną czołową, gdzie zaobserwowaliśmy podczas badania wyciek grani. Wymagany jest poziom jakości C. Załóżmy, że zmierzona wysokość wycieku (h) to 3,5 mm, a jej szerokość (b) to 1,5 mm.

Sprawdzamy w normie PN-EN ISO 5817 kryteria akceptacji. Numer niezgodności dla wycieku grani to 504.

Kryteria akceptacji w badaniach VT są równoznaczne z poziomami jakości. Zatem dla blach o grubości powyżej 3 mm, dopuszczalna wartość niezgodności jest obliczana na podstawie wzoru: h≤1 mm+0,6b, ale maksymalnie 4 mm.

Przystępujemy do obliczeń i oceny:

• Obliczenie warunku brzegowego: h<=1+0,6*1,5 mm -> h<=1,9; 
• Porównanie wartości warunku brzegowego z wartością zmierzoną: h=3,5, a maksymalna wartość dla tej niezgodności wg przyjętych kryteriów akceptacji to h<=1,9 mm; 
• Wynik oceny: złącze nie spełnia przyjętych kryteriów akceptacji – poziomu jakości C wg EN ISO 5817.

Jak przyporządkować poziom jakości do spoiny?

A co w przypadku, gdy nie mamy zadanego wymaganego poziomu jakości, tylko na podstawie oceny otrzymanych wyników badania wizualnego musimy sklasyfikować poziom jakości spoiny? Wtedy należy tak sam, jak w poprzednim przypadku wykonać następujące czynności:

• Poddać ocenie wizualnej spoinę wraz z SWC zarówno od strony lica jak i grani spoiny.
• Zaznaczyć występujące niezgodności spawalnicze – najlepiej białym markerem.
• Zaznaczone niezgodności spawalnicze należy odpowiednio sklasyfikować, np. czy jest to podtopienie ciągłe, czy jest to krater, czy może skupisko pęcherzy, itd. 
• Po dokonaniu klasyfikacji należy odpowiednio zmierzyć występujące niezgodności (przydaje się notes i długopis, celem rozpisania otrzymanych wielkości poszczególnych niezgodności spawalniczych).
• Ocenić otrzymane wielkości pod kątem maksymalnych dopuszczalnych wielkości niezgodności spawalniczych zgodnie z PN-EN ISO 5817.
• W przypadku gdy którakolwiek niezgodność spawalnicza przekracza maksymalne dopuszczalne wielkości dla poziomu jakości B, należy przeanalizować następnie pod kątem poziomu jakości C, a następnie dla D:
  
  • Gdy zaobserwowane niezgodności nie przekraczają dopuszczalnych wartości dla poziomu B, wtedy spoina spełnia wymagania poziomu B.
  • Gdy zaobserwowane niezgodności przekraczają dopuszczalne wartości dla poziomu B, lecz nie przekraczają wielkości dopuszczalnych dla poziomu C, wtedy spoina spełnia wymagania poziomu C.
  • Gdy zaobserwowane niezgodności przekraczają dopuszczalne wartości dla poziomu C, lecz nie przekraczają wielkości dopuszczalnych dla poziomu D, wtedy spoina spełnia wymagania poziomu D.
  • Gdy zaobserwowane niezgodności przekraczają dopuszczalne wartości dla poziomu D, wówczas spoina nie spełnia żadnych wymagań jakości przyjętych w normie EN ISO 5817.

Kto może zdecydować, jaki jest wymagany poziom jakości?

Wymagania co do poziomu jakości możecie znaleźć w normach dotyczących wyrobu, np. dla stalowych konstrukcji budowlanych. Wymagany poziom jakości jest ustalany na podstawie klasy wykonania EXC. Może się również zdarzyć, że Klient/Zamawiający zażąda poziomu jakości C, ale zaznaczy w wymaganiach kontraktowych, że niektóre niezgodności spawalnicze są niedopuszczalne. Przykładowo w wymaganiach kontraktowych znajdzie się zapis: niedopuszczalna niezgodność spawalnicza 504. Wówczas całe złącze oceniamy zgodnie z wymaganiami normy PN-EN ISO 5817 poziom jakości C. W przypadku gdy zaobserwujemy wyciek (504), należy taką niezgodność usunąć przed przekazaniem gotowego wyrobu klientowi.

Badania wizualne (VT) złączy spawanych stanowią najprostszą, najtańszą i najszybszą metodę badań nieniszczących. Dowiedz się, na czym polegają badania VT i dlaczego warto je wykonywać. 

Badania wizualne spoin – na czym polegają?

Badania wizualne złączy spawanych to podstawowa metoda badań nieniszczących. Umożliwia wykrycie powierzchniowych niezgodności spawalniczych. Takie badanie niesie ze sobą niskie koszty. 

Badania VT to metoda, która powinna być wykonywana zawsze jako pierwsza. Dlaczego?

Wynika to, po pierwsze, z wymagań norm wyrobu. Niezależnie od tego, czy jest to konstrukcja budowlana, urządzenie ciśnieniowe, czy spawany element konstrukcyjny pojazdu szynowego. Odpowiednia norma wyrobu wymaga, żeby złącza spawane podlegały badaniom wizualnym na całej długości. 

Po drugie, do wykonania badań wizualnych nie potrzeba drogich urządzeń i materiałów. Wystarczą dobre latarka, luksomierz, spoinomierz i suwmiarka. To podstawowe elementy w pracy kontrolera jakości i inżyniera spawalnika. Pomimo niewielkich kosztów, badania VT pozwalają na wykrycie wielu niezgodności spawalniczych. Podczas badań wizualnych można zaobserwować niezgodności spawalnicze występujące od strony:

• lica, 
• grani (w przypadku złączy doczołowych).

Badania VT — w jakich warunkach je wykonasz?

Warunki badania VT dla badań bezpośrednich są określone w normie PN-EN ISO 17637:

• Odległość oka od badanej powierzchni max. 600 mm,
• Kąt patrzenia na badaną powierzchnię nie powinien być mniejszy niż 30º,
• Natężenie oświetlenia na powierzchni badanej min. 350 lx, a rekomendowane 500 lx.

Badanie wizualne spoin – kto może je przeprowadzić?

Badania wizualne może przeprowadzić osoba certyfikowana na stopień VT1 i VT2 zgodnie z PN-EN ISO 9712. 

Podczas wykonywania badań wizualnych oraz oceny otrzymanych wyników należy pamiętać o różnicy pomiędzy uprawnieniami VT1 a VT2.

Osoba posiadająca uprawnienia VT1 może przeprowadzić badanie zgodnie z instrukcją badania wizualnego. Natomiast osoba z uprawnieniami VT2 może:

• Napisać instrukcję badania wizualnego,
• Zinterpretować otrzymane wyniki,
• Sporządzić protokół badania wizualnego.

Badaniom wizualnym należy poddać złącze spawane, w tym: 

• lico spoiny wraz z przylegającym obszarem o szerokości 10 mm strefy wpływu ciepła z obu stron od osi spoiny, 
• grań spoiny wraz z przylegającym obszarem o szerokości 10 mm strefy wpływu ciepła z obu stron osi spoiny (jeżeli masz możliwość dostępu do jej zbadania).

Badania wizualne złączy spawanych – rodzaje

Badania wizualne złączy spawanych możemy podzielić na dwa rodzaje:

• badania bezpośrednie
• badania zdalne (pośrednie) 

Badania wizualne bezpośrednie to takie, w których wiązka światła jest nieprzerwana pomiędzy powierzchnią przedmiotu badanego a okiem obserwatora. To oznacza, że wykorzystujesz jedynie swoje oczy do badania. Ewentualnie, w celu powiększenia powierzchni badanej, możesz użyć lupy o powiększeniu do 25x.

Zgodnie z normą PN-EN ISO 17637 do badań bezpośrednich zalicza się badanie przy pomocy lusterka inspekcyjnego lub z użyciem boroskopu. Może się to wydawać mylące, gdyż przy tego typu badaniu nie patrzymy bezpośrednio na badaną powierzchnię.

Podczas badań wizualnych zdalnych (pośrednich) wiązka światła na linii powierzchnia badania a oko obserwatora zostaje przerwana. W badaniach wizualnych pośrednich możesz użyć takich przyrządów jak endoskop czy wideoskop.

Badania VT – na co zwracać uwagę?

Podczas badań wizualnych należy poddać spoinę badaniom zarówno od strony lica, jak i grani spoiny (oczywiście, jeżeli masz dostęp do jej zbadania). Jeżeli przeprowadzasz badanie VT złącza zwróć uwagę przede wszystkim czy:

• spoina posiada odpowiedni kształt i profil,
• nadlewy oraz podtopienia nie przekraczają wartości dopuszczalnych,
• powierzchnia spoiny jest równomierna,
• ściegi są równo ułożone,
• szerokość spoiny jest równomierna na całej odległości,
• rowek spawalniczy jest w pełni wypełniony,
• wycieki, wklęśnięcia i podtopienia grani nie przekraczają wartości dopuszczalnych,
• wszelkie niezgodności nie przekraczają wartości dopuszczalnych,
• nie występują niezgodności niedopuszczalne takie jak pęknięcia czy kratery.

Kiedy mają zastosowanie badania metodą VT?

Badania wizualne spoin mają zastosowanie na każdym etapie produkcji. Złącze spawane możemy poddać oględzinom przed spawaniem. Celem jest sprawdzenie czystości łączonych elementów i odpowiedniego przygotowania do spawania. Sprawdzana jest:

• Odległość spoin sczepnych,
• Osiowość połączenia rur,
• Odpowiednia z WPS-em odległość pomiędzy łączonymi elementami.

Podczas spawania można zbadać złącze spawane pod kątem niezgodności spawalniczych, które występują w poszczególnych ściegach spoiny.

Głównym etapem oceny wizualnej spoin jest badanie po wykonaniu całego złącza. Oceniamy wtedy zarówno lico, jak i grań pod kątem występujących na ich powierzchniach niezgodności. Następnie, porównujemy otrzymane wyniki z wartościami dopuszczalnymi w odpowiednich normach.

Badania VT – ocena wyników

Ocenę wyników badań wizualnych spoin wykonanych ze stali, stopów niklu i tytanu przeprowadza się na podstawie normy PN-EN ISO 5817. W przypadku spoin wykonanych z aluminium i jego stopów ocenę wyników badań wizualnych wykonujemy zgodnie z normą PN-EN ISO 10042. W normach tych opisano dopuszczalne wartości niezgodności spawalniczych dla poszczególnych poziomów jakości. Możemy rozróżnić trzy rodzaje poziomów jakości:

• poziom jakości B – wymagania ostre
• poziom jakości C – wymagania średnie
• poziom jakości D – wymagania łagodne

Protokół badań wizualnych

Po wykonaniu badań VT należy sporządzić protokół. Określi on wynik badania oraz posłuży jako załącznik do dokumentacji jakościowej.

Poniższe informacje powinny znaleźć się w protokole badań wizualnych:

• Wytwórca
• Nazwa badanego elementu najlepiej wraz z numerem rysunku
• Rodzaj spoiny
• Kryteria odbioru – poziom jakości oraz poziom akceptacji (choć dla VT teoretycznie są takie same, norma wymaga podania obydwu): B, C lub D zgodnie z PN-EN ISO 5817 lub PN-EN ISO 10042
• Materiał rodzimy spoiny
• Metoda spawania, którą wykonano spoinę
• Wykryte niezgodności spawalnicze w odniesieniu do EN ISO 6520-1
• Wynik badań
• Data i miejsce badania
• Osoba przeprowadzająca badania VT wraz z numerem uprawnień VT2

 

Jak długo ważny jest certyfikat badań nieniszczących (NDT)? Na pierwszy rzut oka to proste pytanie. Jednakże w jednym wypadku wystarczy odnowienie uprawnień, a w innym konieczna będzie recertyfikacja NDT. W artykule opisuję kiedy i jak należy odnowić posiadany certyfikat NDT.

Jak długo jest ważna certyfikacja personelu NDT?

Certyfikacja personelu NDT to pierwsze uzyskanie kompetencji w danej metodzie.

Uprawnienia na daną metodę badawczą w określonym stopniu otrzymuje się na 5 lat. Po 5 latach od uzyskania pozytywnego wyniku egzaminu kwalifikacyjnego musimy ubiegać się o odnowienie certyfikatu.

Badania NDT – odnowienie uprawnień

Odnowienie to procedura przedłużenia ważności certyfikatu bez egzaminu. Można tego dokonać w dowolnym czasie do 5 lat od zdania egzaminu:

• początkowego,
• uzupełniającego,
• recertyfikacyjnego.

Ważność certyfikatu po jego odnowieniu również wynosi 5 lat. Po 5 latach od odnowienia uprawnień należy przystąpić do recertyfikacji.

Dokumenty koniecznie do odnowienia certyfikatu powinny być złożone do 6 miesięcy przed zakończeniem ważności certyfikatu, ale maksymalnie 12 miesięcy po upływie jego ważności (jeśli jest to uzasadnione).

Jakie warunki należy spełnić, by odnowić certyfikat NDT?

Warunki uzyskania odnowienia certyfikatu zależą od jednostki certyfikującej, w której uzyskało się certyfikację. Czasami wystarczy jedynie złożenie wniosku. Niektóre jednostki certyfikujące proszą o przekazanie przykładowych raportów z wykonywanych badań. Jednak ze względu na ochronę danych osobowych, jednostki te obecnie odchodzą od raportów na rzecz opisów wykonywanych czynności.

Odnowienie nie musi być realizowane w tej samej jednostce certyfikującej, w której uzyskano certyfikację.

Co to jest recertyfikacja NDT?

Recertyfikacja NDT to procedura przedłużenia ważności certyfikatu przez pozytywnie zdany egzamin lub w inny sposób satysfakcjonujący jednostkę certyfikującą, spełniający kryteria recertyfikacji.

Recertyfikacja nie musi być przeprowadzana w tej samej jednostce, w której otrzymałeś/aś certyfikat personelu NDT.

Jakie warunki należy spełnić podczas recertyfikacji NDT?

Warunki uzyskania recertyfikacji według normy PN-EN ISO 9712 są następujące:

Stopień 1 i 2:

• Udokumentowanie ciągłości pracy bez istotnych przerw w metodzie oraz sektorze, w którym wnioskuje się o recertyfikację;
• Uzyskanie pozytywnego wyniku egzaminu praktycznego, który wykazuje ciągłość kompetencji do prowadzenia działań w zakresie określonym w certyfikacie;

Stopień 3:

• Uzyskanie pozytywnego wyniku egzaminu, który obejmuje:
  • 20 pytań na temat stosowania metody badania w określonych sektorach,
  • 5 pytań z zakresu wymagań systemu certyfikacji;
• Spełnienie wymagań systemu uzyskiwania punktów wg Załącznika C do PN-EN ISO 9712. Należy uzyskać min. 70 punktów przez 5 lat za działalność taką jak np. publikacja prac badawczych w zakresie NDT, przewodniczenie komitetom normalizacyjnym, działalność badawcza w zakresie NDT, itp.

Badania NDT – kiedy certyfikat NDT traci ważność?

Certyfikat może utracić swoją ważność w następujących przypadkach:

• nieprzestrzegania kodeksu etycznego,
• potwierdzonego postępowania niezgodnie z procedurami certyfikacji,
• utraty zdolności widzenia – negatywny wynik corocznej kontroli wzroku,
• w momencie wystąpienia istotnej przerwy* w realizacji danej metody badawczej,
• wskutek nieuzyskania recertyfikacji w wymaganym czasie.

*istotna przerwa jest to nieobecność lub zmiana działalności, która uniemożliwia osobie certyfikowanej pełnienie obowiązków odpowiednich do stopnia w danej metodzie i sektorze określonym zakresem certyfikacji. W przypadku gdy okres ciągłej przerwy przekracza jeden rok albo co najmniej dwie przerwy przekroczą łącznie dwa lata, wówczas do tego czasu nie wlicza się przerw w pracy takich jak urlopy, szkolenia, zwolnienia lekarskie trwające krócej niż 30 dni.

Aby utrzymywać ważność certyfikatu należy:

• wykonać co roku kontrolę potwierdzającą zdolność widzenia,
• regularnie przeprowadzać badania oraz dokonać oceny wyników badań NDT i nie wpaść w okres istotnej przerwy.

Utrzymanie certyfikatu NDT. Przykład.

Przyjmijmy, że certyfikację na metodę badań wizualnych VT w stopniu 1+2 uzyskałeś./aś w maju 2010 roku.

Od tego momentu należy co roku wykonać badania kontrolne potwierdzające zdolność widzenia oraz utrzymać ciągłość pracy w danej metodzie badawczej.

Wraz z początkiem 2015 roku należy pamiętać o zbliżającej się dacie ważności certyfikatu – maj 2015 r. W takim przypadku należy sprawdzić, jakie są wymagania jednostki certyfikującej dotyczące odnowienia kwalifikacji w danej metodzie badań NDT i uzyskać odnowienie przed majem 2015 roku.

Wraz z początkiem 2020 roku należy zapisać się na kurs recertyfikujący tak, aby otrzymać recertyfikację przed majem 2020 roku.

Następne odnowienie będzie nas czekało w 2025 roku, a kolejna recertyfikacja w 2030 roku.

O niezgodnościach spawalniczych w spoinach doczołowych pisaliśmy w poprzednim artykule. Dziś opowiemy o tym, jakie niezgodności w spoinach pachwinowych można najczęściej wykryć przez badania wizualne VT. W naszym nowym artykule podpowiadamy też, jak można zaradzić ich występowaniu.

Zakłady produkcyjne mierzą się z ogromnym problemem, jakim są niezgodności spawalnicze. Powstają one podczas wytwarzania elementów konstrukcji, co często uniemożliwia sprzedaż wyrobu. Firmy produkcyjne powinny zwiększać swoje kompetencje w tym obszarze. Dzięki temu unikną zbędnych kosztów naprawy lub złomowania konstrukcji.

Nadmierna asymetria spoiny pachwinowej

• Numer niezgodności wg normy PN-EN ISO 6520-1: 512.
• Opis: lica spoiny pachwinowej nie ma kształtu trójkąta równobocznego.
• Przyczyna powstawania: nieodpowiedni kąt ustawienia uchwytu spawalniczego podczas spawania, zbyt duże jeziorko spawalnicze.
• Jak unikać: odpowiednie ustawienie uchwytu spawalniczego.

Podtopienie

• Numer niezgodności wg normy PN-EN ISO 6520-1:
  • 5011 – podtopienie ciągłe,
  • 5012 – podtopienie przerywane – choć trzeba zaznaczyć, że norma nie definiuje, kiedy mamy do czynienia z podtopieniem ciągłym, a kiedy z przerywanym.
• Opis: jest to charakterystyczne podebranie materiału po bokach spoiny, w przypadku spoin pachwinowych występuje najczęściej jako podebranie górnej krawędzi spoiny.
• Przyczyna powstawania: powstaje na skutek źle dobranych parametrów spawania takich jak zbyt wysoki prąd spawania lub przez niewłaściwy kąt trzymania uchwytu palnika podczas spawania.
• Jak unikać: dostosować parametry spawania – zmniejszenie prądu spawania i poprawne ustawienie uchwytu palnika podczas spawania.

Krater

• Numer niezgodności wg normy PN-EN ISO 6520-1: 2024 i 2025.
• Opis:
  • 2024 – jest to jama skurczowa na końcu ściegu nieusunięta przed lub podczas układania kolejnych ściegów spoiny. Jeżeli jama skurczowa nie zostanie wypełniona przez kolejny ścieg, to wówczas powstanie nieciągłość międzyściegowa. Będzie to już niezgodność wewnętrzna, która nie będzie wykrywalną metodą VT.
  • 2025 – charakterystyczne zagłębienie – otwór w miejscu zakończenia spoiny, znajduje się od strony lica spoiny.
• Przyczyna powstawania:
  • 2024 – powstaje podczas odcinkowego wykonywania spoin w wyniku niepełnego nałożenia na siebie i niepełnego przetopienia miejsca zakończenia wcześniejszego odcinka spoiny. Może też powstać w wyniku zabrudzeń spoiny i uwięzienia powietrza w spoinie
  • 2025 – w metodach MIG/MAG oraz TIG powstaje na skutek nieodpowiedniej techniki zakończenia spawania – zbyt szybkie odsunięcie palnika od spoiny.
• Jak unikać:
  • 2024 – podczas wykonywania kolejnych odcinków spoin należy koniec wcześniej wykonanego odcinka spoiny przetopić, aby mieć pewność, że nie ma niewypełnionej przestrzeni pomiędzy dwoma odcinkami spoiny oraz odpowiednio oczyścić elementy spawane przed wykonywaniem spoin.
  • 2025 – łagodniejsze wygaszenie łuku. Następnie zakończenie spoiny odpowiednim ruchem palnika i włączenie funkcji wypełniania krateru w spawarce (jeśli jest taki program).

Nadmierna wypukłość lica spoiny pachwinowej

• Numer niezgodności wg normy PN-EN ISO 6520-1: 503.
• Opis: zbyt wypukłe lico spoiny pachwinowej.
• Przyczyna powstawania: niewłaściwy ruch uchwytem spawalniczym podczas spawania.
• Jak unikać: stosować odpowiedni ruch uchwytem spawalniczym podczas spawania – spawanie zakosami z przytrzymaniem na bokach spoiny.

Rozprysk

• Numer niezgodności wg normy PN-EN ISO 6520-1: 602.
• Opis: małe kuleczki materiału dodatkowego wyrzucone z jeziorka spawalniczego bądź łuku spawalniczego, które osadzone są wokół spoiny.
• Przyczyna powstawania: błędne ustawienie parametrów spawania.
• Jak unikać: stosować środki zmniejszające powstawanie rozprysku. Należy dobrać odpowiedni gaz spawalniczy (przy CO2 jest większy rozprysk niż przy zastosowaniu mieszanki gazowej Ar + CO2) i dostosować parametry spawania, przede wszystkim właściwy dobór napięcia łuku spawalniczego względem prądu spawania.

Jakie są najczęściej występujące niezgodności w spoinach czołowych, które można wykryć przez badania wizualne VT? W naszym nowym artykule podpowiadamy też, jak można zaradzić ich występowaniu. Jeżeli chcesz pogłębić swoją wiedzę o niezgodnościach w spoinach pachwinowych, śledź nasze strony i kolejne publikacje.

Zakłady produkcyjne mierzą się z ogromnym problemem, jakim są niezgodności spawalnicze powstające podczas wytwarzania elementów konstrukcji, co często uniemożliwia sprzedaż wyrobu. Firmy produkcyjne powinny zwiększać swoje kompetencje w tym obszarze, by uniknąć zbędnych kosztów naprawy lub złomowania konstrukcji.

Czym jest niezgodność spawalnicza?

O tym czym jest niezgodność spawalnicza, pisaliśmy w artykule: Niezgodność spawalnicza a wada spawalnicza – czym to się różni?

1. Krater

• Numer niezgodności wg normy PN-EN ISO 6520-1: 2024 i 2025.
  • Opis:
    • 2024 – jest to jama skurczowa na końcu ściegu, która nie została usunięta przed lub podczas układania kolejnych ściegów spoiny. Jeżeli jama skurczowa nie zostanie wypełniona przez kolejny ścieg, spowoduje to powstanie nieciągłości międzyściegowej. To zaś będzie już niezgodność wewnętrzna, która nie będzie wykrywalna metodą VT.
    • 2025 – charakterystyczne zagłębienie – otwór w miejscu zakończenia spoiny, który znajduje się od strony lica spoiny.
  • Przyczyna powstawania:
    • 2024 – powstaje podczas odcinkowego wykonywania spoin, w wyniku niepełnego nałożenia na siebie i niepełnego przetopienia miejsca zakończenia wcześniejszego odcinka spoiny. Może też powstać wyniku zabrudzeń spoiny i uwięzienia powietrza w spoinie.
    • 2025 – w metodach MIG/MAG oraz TIG powstaje na skutek nieodpowiedniej techniki zakończenia spawania – poprzez zbyt szybkie odsunięcie palnika od spoiny.
  • Jak unikać?
    • 2024 – podczas wykonywania kolejnych odcinków spoin, należy końcówkę wcześniej wykonanego odcinka spoiny przetopić, aby mieć pewność, że nie ma niewypełnionej przestrzeni pomiędzy dwoma odcinkami spoiny. Trzeba też odpowiednio oczyścić elementy spawane przed wykonywaniem spoin.
    • 2025 – należy łagodniej wygaszać łuk; zakończyć spoinę odpowiednim ruchem palnika lub włączyć funkcję wypełniania krateru w spawarce (jeśli jest taki program).

2. Podtopienie

• Numer niezgodności wg normy PN-EN ISO 6520-1: 5011 – podtopienie ciągłe; 5012 – podtopienie przerywane – warto zaznaczyć, że norma nie definiuje kiedy mamy do czynienia z podtopieniem ciągłym, a kiedy z przerywanym.
  • Opis: charakterystyczne podebranie materiału po bokach spoiny, w przypadku spoin czołowych jest to podebranie materiału z jednej lub dwóch stron spoiny.
  • Przyczyna powstawania: powstaje na skutek źle dobranych parametrów spawania takich jak zbyt wysoki prąd spawania, lub przez niepoprawny kąt trzymania uchwytu palnika podczas spawania.
  • Jak unikać? Dostosować parametry spawania poprzez zmniejszenie prądu spawania; poprawić ustawienie uchwytu palnika podczas spawania.

źródło własne

3. Wyciek grani

• Numer niezgodności wg normy PN-EN ISO 6520-1: 504.
  • Opis: jest to za duża ilość materiału w grani spoiny wystająca nadmiernie poza płaszczyznę materiału spawanego.
  • Przyczyna powstawania: zbyt duża ilość ciepła dostarczona do spoiny, zbyt duża szczelina pomiędzy spawanymi elementami.
  • Jak unikać?  Zmniejszyć odległość między spawanymi elementami, zmniejszyć ilość ciepła wprowadzonego do złącza spawanego.

 

4. Wklęśnięcie lica

• Numer niezgodności wg normy PN-EN ISO 6520-1: 511.
  • Opis: charakterystyczne wklęśnięcie powierzchni spoiny od strony lica na całej jej szerokości.
  • Przyczyna powstawania: zbyt duża odległość między łączonymi elementami; zbyt duży prąd spawania; w przypadku spawania doczołowego rur ze stali nierdzewnej wklęśnięcie lica występuje podczas niedostatecznej wartości przepływu gazu ochronnego w rurze.
  • Jak unikać? Zmniejszyć odległość między łączonymi elementami; zastosować odpowiednią wartość przepływu gazu osłonowego w rurze podczas spawania rur ze stali nierdzewnej.

5. Nadmierna wypukłość lica

• Numer niezgodności wg normy PN-EN ISO 6520-1: 502.
  • Opis: nadmierna ilość metalu w licu spoiny.
  • Przyczyna powstawania: za wysoki prąd spawania, zbyt niska prędkość spawania .
  • Jak unikać?  Należy stosować parametry spawania zgodnie z instrukcją WPS.

6. Wklęśnięcie grani

• Numer niezgodności wg normy PN-EN ISO 6520-1: 515.
  • Opis: charakterystyczne wklęśnięcie powierzchni spoiny od strony grani na całej jej szerokości.
  • Przyczyna powstawania: powstaje na skutek użycia złych parametrów spawania (zbyt wysoki prąd spawania); zbyt duża odległość pomiędzy łączonymi elementami; w przypadku spawania doczołowego rur ze stali nierdzewnej spotykane jest to podczas użycia zbyt dużego przepływ gazu formującego wewnątrz rury np. argonu.
  • Jak unikać? Zmniejszyć prąd spawania; zmniejszyć dystans pomiędzy łączonymi elementami. W przypadku spawania doczołowego rur ze stali nierdzewnej należy odpowiednio dobrać wartość przepływu gazu formującego np. argonu.

 

Dlaczego w niektórych przypadkach mówimy o poziomach jakości, a w niektórych o poziomach akceptacji w badaniach nieniszczących? Czym to się różni? W jaki sposób możemy te poziomy określić? Jak się w tych pojęciach odnaleźć i swobodnie posługiwać? Dzisiaj przybliżymy Ci temat: czym się różnią poziomy jakości od poziomów akceptacji.

Poziom jakości a poziom akceptacji – definicje

Na potrzeby tego artykułu pisząc o spoinach będziemy mieć uwadze konkretnie złącza spawane. Zarówno poziom jakości spoin jak i poziom akceptacji odnoszą się do kryteriów maksymalnych dopuszczalnych wielkości niezgodności spawalniczych wykrytych w spoinach. Główna różnica pomiędzy tymi sformułowaniami to rodzaj wykonywanych badań nieniszczących spoin.

Poziom jakości możemy zdefiniować jako kategorie jakości spoiny na podstawie rodzaju i wielkości zaobserwowanych niezgodności spawalniczych.

Poziom akceptacji jest to poziom granicznych wielkości niezgodności do którego dane złącze uznaje się jako akceptowalne.

Poziomy akceptacji dla badań VT

Poziom jakości spoin oraz poziom akceptacji spoin są tożsame w przypadku metody badań wizualnych spoin. W przypadku badań wizualnych oceniamy otrzymane niezgodności zgodnie z normą PN EN ISO 5817 dla spoin ze stali, stopów niklu i tytanu oraz PN EN ISO 10042 dla spoin z aluminium i jego stopów. Każdą otrzymaną niezgodność mierzymy i porównujemy z dopuszczalnymi wymiarami niezgodności spawalniczych zgodnie z trzema poziomami jakości.

Poziomy jakości potocznie możemy przedstawić następująco:

• poziom jakości B – wymagania najostrzejsze (ostre)
• poziom jakości C – wymagania średnie
• poziom jakości D – wymagania łagodne

Poziomy akceptacji dla badań MT

Poziomy akceptacji w przypadku badań magnetyczno-proszkowych oraz penetracyjnych oceniamy zgodnie z normami PN EN ISO 23277 dla PT oraz PN EN ISO 23278 dla MT. Poziomy akceptacji dla badań MT oraz PT możemy przedstawić następująco:

• poziom akceptacji 2x
• poziom akceptacji 3x

Poziomy akceptacji dla badań RT

Poziomy akceptacji w przypadku badań radiograficznych RT oceniamy zgodnie z normą PN EN ISO 10675-1/-2. Poziomy akceptacji dla badań RT możemy przedstawić następująco:

• poziom akceptacji 1 – wymagania najostrzejsze
• poziom akceptacji 2 – wymagania średnie
• poziom akceptacji 3 – wymagania łagodne

Poziomy akceptacji dla badań UT

Poziomy akceptacji w przypadku badań ultradźwiękowych UT oceniamy zgodnie z normą PN EN ISO 11666, która określa dwa poziomy akceptacji dla badań UT złączy spawanych:

• poziom akceptacji 2
• poziom akceptacji 3

Zależność pomiędzy poziomami jakości a poziomami akceptacji wygląda następująco:

VT, PT, MT, RT, UT – oto metody badań nieniszczących, z którymi mamy do czynienia w spawalnictwie. Czym właściwie są i do czego mają zastosowanie? Jakie mają ograniczenia? Czy zastanawiałeś/aś się kiedyś kto decyduje o wyborze danej metody badań nieniszczących? Czy wiesz jakie są koszty poszczególnych metod badań nieniszczących? W artykule postaram się odpowiedzieć na wszystkie te pytania.

Badania spoin – rodzaje

Badania spoin możemy podzielić na dwie grupy:

• badania nieniszczące NDT (ang. Non Destructive Testing)
• badania niszczące DT (ang. Destructive Testing)

Czym się różnią badania nieniszczące NDT i badania niszczące DT? Jak sama nazwa wskazuje podczas badań nieniszczących nie naruszamy struktury złącza spawanego. Natomiast podczas badań niszczących DT niszczymy złącze. Badania niszczące spoin możemy często spotkać podczas kwalifikowania technologii spawania. Są to między innymi badania makroskopowe przekroju złącza spawanego, próba łamania, próba rozciągania.  Do badań niszczących zaliczamy również badania twardości, gdyż w niewielkim, aczkolwiek jednak, stopniu uszkadzamy nieodwracalnie powierzchnię materiału badanego.

Badania NDT – co to jest?

Badania nieniszczące NDT polegają na ocenie złącza spawanego bez naruszenia jego struktury. Badania NDT pozwalają na wykrycie niezgodności spawalniczych znajdujących się zarówno na powierzchni spoiny (od strony lica i grani) – poprzez badania wizualne VT, badania penetracyjne PT czy badania magnetyczno-proszkowe MT, jak również pozwalają na wykrycie niezgodności spawalniczych znajdujących się wewnątrz spoiny poprzez badania radiograficzne RT oraz badania ultradźwiękowe UT.

Do badań nieniszczących należą zarówno badania z którymi spotykamy się na co dzień np. VT, jak również takie, o których istnieniu dowiadujemy się dopiero zgłębiając bardzo temat badań nieniszczących jak np. badanie prądami wirowymi ET (Eddy-current Testing).

Badania NDT – metody

W spawalnictwie i produkcji zgodnie z normą PN EN ISO 9712 możemy rozróżnić następujące badania NDT:

• badania wizualne VT (Visual Testing),
• badania penetracyjne PT (Penetrant Testing),
• badania magnetyczno-proszkowe MT (Magnetic particle Testing),
• badania ultradźwiękowe UT (Ultrasonic Testing),
• badania radiograficzne RT (Radiographic Testing),
• badania szczelności LT (Liquid penetrant Testing),
• badania prądami wirowymi ET (Eddy-current Testing).

Poniżej opisuję na czym one dokładnie polegają.

Badania wizualne VT

Zacznijmy od badań, które zawsze powinny być pierwszym krokiem przy ocenie spoin – badania wizualne VT. Badania wizualne VT stanowią podstawową i zarazem najprostszą metodę oceny spoin pod kątem występowania w niej zewnętrznych niezgodności spawalniczych występujących od strony lica i grani spoiny. Badania wizualne VT wykorzystują promieniowanie elektromagnetyczne – czyli światło widzialne. Badania wizualne VT powinny być zawsze stosowane jako pierwszy krok kontroli jakości po spawaniu. Dlaczego? Przy badaniach VT możemy wykryć szeroki zakres niezgodności i od razu skierować spoinę do naprawy. Na badaniach VT skupię się szerzej w kolejnych artykułach na blogu.

Badania penetracyjne PT

Badania penetracyjne PT spoin wykorzystują zjawisko kapilarności – czyli wnikanie materiału penetrantu do wąskich i trudnodostępnych przestrzeni wbrew sile grawitacji. Wykrycie umiejscowienia nieciągłości możliwe jest dzięki użyciu wywoływacza, który „wyciąga” penetrant z nieciągłości i ukazuje jej miejsce.  Badania penetracyjne PT można wykorzystać do badania spoin zarówno na materiałach metalicznych jak i niemetalicznych. Badania penetracyjne PT są wykorzystywane głównie dla materiałów niemagnetycznych, gdzie nie można zastosować badania MT. Głównym ograniczeniem metody jest porowatość powierzchni materiału. Dlaczego? W przypadku porowatego materiału penetrant wnika w porowatą strukturę materiału, przez co możemy otrzymać zakłócone wyniki.

Badania magnetyczno – proszkowe MT

Badania magnetyczno–proszkowe MT są wykonywane na materiałach ferromagnetycznych. Są one często wykorzystywane na elementach konstrukcji stalowych. Główną zaletą badań magnetyczno–proszkowych MT jest brak konieczności dokładnego przygotowania badanej powierzchni. Badania magnetyczno – proszkowe MT polegają na ukazaniu miejsc i wielkości niezgodności spawalniczych dzięki namagnesowaniu elementu badanego oraz skupieniu się proszku ferromagnetycznego wokół niezgodności spawalniczych. Czym są niezgodności spawalnicze i czym się różnią od wad spawalniczych? Pisałam o tym tutaj.

Badania ultradźwiękowe UT

Badania ultradźwiękowe UT pozwalają na wykrycie wewnętrznych niezgodności występujących w spoinach. Badania ultradźwiękowe UT bazują na zjawisku rozchodzenia się fali ultradźwiękowej w materiale oraz rejestracji odbicia fali ultradźwiękowej od niezgodności spawalniczych. Badania ultradźwiękowe UT skutecznie wykrywają niezgodności płaskie takie jak pęknięcia, braki przetopu czy przyklejenia.

Badania rentgenowskie RT

Badania rentgenowskie RT wykorzystują promieniowanie rentgenowskie X, bądź promieniowanie ɣ powstające w wyniku rozpadu pierwiastków promieniotwórczych. Głównym wymaganiem przy wykonywaniu badań rentgenowskich RT jest konieczność obustronnego dostępu do badanej spoiny. Przy użyciu badań rentgenowskich RT możliwe jest wykrycie takich niezgodności spawalniczych jak brak przetopu, pęcherze gazowe, wtrącenia, przyklejenia, pęknięcia, podtopienia czy wycieki.

Badania szczelności LT

Badania szczelności LT polegają na wykorzystaniu podciśnienia oraz zjawiska przenikania gazu z przestrzeni z wyższym ciśnieniem do przestrzeni z niższym ciśnieniem. Metodę badań szczelności wykorzystuje się w zbiornikach bądź rurociągach.

Badania prądami wirowymi ET

Badania prądami wirowymi ET są wykorzystywane do wykrywania niezgodności powierzchniowych i podpowierzchniowych w spoinach, wykorzystując zjawisko indukcji elektromagnetycznej. Prądy wirowe to prądy indukcyjne powstające w materiale przewodzącym prąd na skutek oddziaływania zmiennego pola magnetycznego.

Badania NDT – podział

Metody badań nieniszczących możemy także podzielić pod kątem niezgodności spawalniczych ze względu na ich położenie w materiale na:

• powierzchniowe – wykrywane na powierzchni złącza spawanego lub do 2 mm w głąb materiału – w skład których wchodzą badania VT, badania PT, badania MT oraz badania ET
• objętościowe – wykrywane wewnątrz złącza spawanego, a nie widoczne na jego powierzchni – w skład których wchodzą badania RT, badania UT

Badania nieniszczące spoin – cena

Biorąc pod uwagę koszt przeprowadzenia, badania nieniszczące spoin wg ceny od najniższej można uporządkować następująco:

• badania wizualne VT
• badania penetracyjne PT
• badania magnetyczno-proszkowe MT
• badania ultradźwiękowe UT
• badania radiograficzne RT

Rozpiętość cenowa pomiędzy badaniami VT a RT jest duża. Główne czynniki, które wpływają na koszt metod badań nieniszczących to sprzęt, oraz materiały użyte do badania.

Porównując koszt badań nieniszczących NDT spoiny czołowej to cena wygląda następująco:

• Koszt badań wizualnych VT – za mb (metr bieżący) spoiny wynosi od 20 zł netto
• Koszt badań penetracyjny PT – za mb spoiny wynosi od 30 zł netto
• Koszt badań magnetyczno-proszkowych MT – za mb spoiny wynosi od 38 zł netto
• Koszt badań ultradźwiękowych UT – za mb spoiny wynosi od 70 zł netto
• Koszt badań radiograficznych RT – za mb spoiny wynosi od 100 zł netto.

Należy pamiętać, że koszt badań NDT jest rzeczą bardzo indywidualną, która zależy od wielkości elementu, grubości materiału czy ilości koniecznych wizyt kontrolera NDT.

Badania NDT – jaką metodę wybrać?

Często, to jakie badania nieniszczące musisz wykonać zależy od Klienta/   Precyzuje się to  jasno w Umowie, czy w Planie Kontroli i Badań co do metody badań nieniszczących NDT oraz ich zakresu – np.  100% VT, 10% MT i 5% RT. Może się jednak zdarzyć, że Klient nie określa jasno jakie badania i w jakim zakresie będzie wymagał, tylko powołuje się na normę wyrobu. Tutaj chciałabym przybliżyć dwa przypadki z którymi możesz się często spotkać.

1. Badania na ciśnieniowych rurociągach przemysłowych, gdzie powołać się można na normę PN-EN 13480-5 – Badania na rurociągach przemysłowych, która precyzyjnie określa jakie badania należy wykonać w zależności od grupy materiałowej, klasy rurociągu, czy rodzaju spoiny:

Norma PN-EN 13480-5:2002, tablica 8.2-1 Zakres badań spoin obwodowych, odgałęzień, pachwinowych i szczelnych.

• Badania konstrukcji stalowych, gdzie przywołana jest norma PN-EN 1090-2 i klasa konstrukcji – na przykład EXC3. Wtedy można otworzyć normę na tabeli 24 i analizując konstrukcję zobaczyć jaki zakres dodatkowych badań nieniszczących NDT wykonać. Należy tutaj zaznaczyć, że zgodnie z p. 12.4.2.3 normy PN-EN 1090-2 wszystkie spoiny muszą mieć wykonane badania wizualne VT na całej długości.  

Co zrobić w przypadku jeżeli Klient lub norma wyrobu nie narzuca konkretnego rodzaju badania? Jeżeli sam/a musisz zdecydować, którą metodę badawczą wybrać – najlepiej zacznij od analizy kilku kwestii:

1. Analizy materiału, z którego wykonane jest złącze,
2. obciążeń jakie mogą w danym złączu występować oraz jego odpowiedzialności,
3. procesu spawania którym została dana spoina wykonana,
4. warunki w jakich spoina była wykonywana.

Na podstawie zebranych informacji dobierz najlepsze metody badań nieniszczących pod konkretny przypadek. Wybierając daną metodę badań nieniszczących spoin zależy nam, żeby Wytwórca miał pewność, że spełnił wszystkie wymagania wynikające z norm jak również żeby miał pewność, że jego produkt spełni oczekiwania Klienta. Pamiętaj, że nie zawsze najtańsze znaczy najgorsze i najmniej efektywne. Miej również na uwadze, że każda metoda badań nieniszczących ma swoje ograniczenia.