Czy książeczka spawacza uprawnia jej posiadacza do spawania?

  • Start
  • Czy książeczka spawacza uprawnia jej posiadacza do spawania?

W tym wpisie chciałbym przedstawić odpowiedź na jedno z najczęściej zadawanych mi pytań, w trakcie mojej kariery zawodowej. Jak to zazwyczaj bywa z zagadnieniami poruszanymi w Akademii Nova Cert, odpowiedź nie jest taka oczywista jakby mogła się wydawać.


Zacznę od analizy zapisów normy EN ISO 3834-2. W rozdziale 7.2 tej normy znajdziesz informację o tym, że spawacze i operatorzy spawania powinni być kwalifikowani na podstawie odpowiedniego badania. Następnie norma ta odsyła nas do kolejnego arkusza EN ISO 3834-5, tablica 1. Są tam przywołane normy wg jakich powinni być kwalifikowani spawacze i operatorzy spawania.

Z powyższych zapisów wynika, że jedyną opcją dla potwierdzanie kompetencji dla spawacza lub operatora, jest posiadanie świadectwa kwalifikacyjnego wg z jednej norm przytoczonej w tabeli powyżej. W normach tych nie znajdziesz wzmianki o dokumencie zwanym Książeczka Spawacza. Większość norm wyrobu tj. EN 1090, EN 15085, EN 12732, EN 13445, EN 12952 nawiązuje do wymagań EN ISO 3834. Zatem spawacze wykonujący złącza spawane na wyrobach wg wyżej wymienionych norm muszą mieć świadectwa kwalifikacji/certyfikaty.
Po co więc, po większości kursach dla spawaczy wydawane są im książeczki lub książki spawacza? W naszym kraju oprócz norm spawalniczych obowiązuje jeszcze Rozporządzenie Ministerstwa Gospodarki z dnia 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych (Dz.U. 2000 nr 40 poz. 470). W rozdziale 4, par. 27 znajdziesz informacje o tym, jakie dokumenty kwalifikacyjne powinny posiadać osoby wykonujące prace spawalnicze. Wg wspomnianego rozporządzenia są to

1) Zaświadczenie o ukończeniu szkolenia lub
2) Świadectwo egzaminu spawacza lub
3) Książka spawacza.

Ośrodki kształcenia spawaczy, po odbytym kursie wydają uczestnikom zazwyczaj wszystkie 3 dokumenty. Jest to oczywiście zgodne z postanowieniami rozporządzenia, które nie było nowelizowane od ponad 20 lat, kiedy to świadomość o normach spawalniczych była jeszcze znikoma wśród firm związanych z tą branżą.
Na koniec pozostaje pytanie – czy książeczka spawacza jest potrzebna, czy to tylko taki relikt przeszłości? Faktem jest na pewno, że książeczka spawacza nadal uprawnia do wykonywania prac spawalniczych jego posiadacza pod warunkiem, że nie są to certyfikowane wyroby, które wykonywane muszą być na podstawie wymagań EN ISO 3834. Zatem zakres stosowania książki spawacza będzie bardzo ograniczony (np. do wykonywania drobnych prac typu naprawa ogrodzenia). Moim zdaniem jednak to może być fajny dokument świadczący o przebiegu pracy spawacza – takie swojego rodzaju CV spawacza. W książce spawacza mogą znaleźć się informacje:

1) o odbytych kursach, 
2) o egzaminach wg EN ISO 9606 czy EN ISO 14732, 
3) o przeszkoleniu do wykonywania ręcznego cięcia tlenowego, 
4) o firmach, w których dany spawacz pracował.

Zatem nie do końca jest to dokument bezużyteczny. Informacje tam zawarte będą pomocne przy ubieganiu się o pracę zarówno dla posiadacza dokumentu, jak i dla nadzoru spawalniczego, który rekrutuje (czytaj przeprowadza próbki) w danej firmie.

Norma EN ISO 3834 jest tak stworzona, żeby można było ją zastosować w każdym przypadku, jeśli prowadzisz proces spawania. Jej uniwersalność sprawiła, że twórcy innych norm wyrobu zaczęli wplatać jej wymagania w swoje normy. Jest to całkiem sensowne rozwiązanie. Po co tworzyć za każdym razem nowe wymagania, albo ciągle je przepisywać, skoro można powołać się na odpowiednią normę, w której już wszystko ujęto? W tym artykule przedstawię Ci, które normy branżowe wyrobu wymagają wdrożenia EN ISO 3834.

EN 1090 – metalowe wyroby konstrukcyjne ze stali i aluminium

Kolokwialnie na tą branżę mówimy budowlanka. Jeśli produkujesz metalowe wyrobu konstrukcyjne ze stali i aluminium spawając je, to jesteś zobligowany do wdrożenia wymagań odpowiedniego arkusza EN ISO 3834. Nie będę się rozpisywał wiele na ten temat, w tym artykule, ponieważ już wcześniej wyczerpałem ten wątek. Przypomnę tylko moje wcześniejsze publikacje. O tym, skąd bierze się konieczność wdrożenia EN ISO 3834, przeczytasz tutaj.

Natomiast o tym, jaki poziom jakości należy wdrożyć w zależności od klasy wykonania EXC, przeczytasz tutaj.

EN 15085 – spawanie pojazdów szynowych oraz ich elementów

Kolejna branża, tym razem kolejówka. Osobiście uważam wymogi tej serii norm za najbardziej restrykcyjne pod względem wymagań spawalniczych. Dlaczego? Bardzo wiele kwestii w tej normie poświęcono kwestiom zapewnienia jakości w spawalnictwie. Jeśli produkujesz lub chcesz produkować pojazdy szynowe i/lub ich spawane elementy, to nie obejdziesz się bez wdrożenia EN ISO 3834. Tropem EN 1090, tutaj także wybór poziomu jakości zależy od klasy certyfikacji/klasyfikacji.

 W momencie gdy piszę ten artykuł (luty 2021), producentów w Polsce obowiązuje jeszcze PN-EN 15085-2:2007. Wydanie to, przedstawia 4 poziomy certyfikacji zakładów CL (certification level). Każdemu poziomowi przypisano także odpowiedni arkusz EN ISO 3834:

  1. CL1 – wymagania najbardziej restrykcyjne – konieczność wdrożenia EN ISO 3834-2;
  2. CL2 – EN ISO 3834-3;
  3. CL3 – wymagania najmniej restrykcyjne – EN ISO 3834-4;
  4. CL4 – wymagania dla firm projektowych i pośredniczących w sprzedaży części wg EN 15085, nie produkujących ich – konieczność wdrożenia EN ISO 3834-3.

CEN opublikował już wydanie EN 15085-2:2020, które wprowadza zasadnicze zmiany w klasyfikacji zakładów i wyrobów. W nowym wydaniu nie ma już poziomów certyfikacji zakładów. Zastępują je poziomy klasyfikacji zakładu/wyrobu (classification level), którym także przypisano odpowiedni arkusz wymagań EN ISO 3834:

  1. CL1 – wymagania najbardziej restrykcyjne – konieczność wdrożenia EN ISO 3834-2;
  2. CL2 – EN ISO 3834-3;
  3. CL3 – EN ISO 3834-4.

Jak widzisz w EN 15085-2:2020 nie ma już poziomu CL4. Czy to oznacza, że firmy pośredniczące w sprzedaży spawanych elementów dla kolejnictwa, nie mogą już funkcjonować bez zakładu spawalniczego? Niekoniecznie, dla nich przewidziano inną formę klasyfikacji ze względu na rodzaj aktywności. Opisywałem to już w naszym newsletterze, w cyklu o nowym wydaniu normy EN 15085-2:2020. Jeśli to przegapiłeś/przegapiłaś, zapisz się nasz newsletter, żeby nie ominęły Cię najświeższe wiadomości ze świata spawalnictwa. Zapisz się tutaj.

EN 12732 – spawanie stalowych rurociągów przesyłowych

Wchodzimy w kolejną branżę – tym razem ciśnieniówka. Również bardzo wymagająca branża pod kątem zapewnienia jakości. Norma EN 12732 wykorzystywana jest między innymi w rozbudowie infrastruktury rurociągów przesyłowych, którymi płynie gaz ziemny. Firmy montażowe, które zajmują się układaniem takich rurociągów, także muszą wdrożyć środki EN ISO 3834, jeśli wymaga tego operator rurociągu. W Polsce operatorem większości rurociągów przesyłowych gazu ziemnego jest firma GAZ-SYSTEM, która stawia takie wymagania swoim podwykonawcom, w zakresie prac spawalniczych.

Norma EN 12732 zaleca wykonawcom, wdrożenie odpowiedniego poziomu EN ISO 3834, w zależności od kategorii wymagań jakościowych dla rurociągu. Najlepiej przedstawię to w formie graficznej:

EN 13445 – zbiorniki ciśnieniowe nieogrzewane płomieniowo

EN 13445 to seria norm, która dotyczy projektowania i wytwarzania zbiorników ciśnieniowych, które nie są jednocześnie kotłami, czyli nieogrzewanych płomieniowo. EN 13445-4 to arkusz poświęcony wymaganiom dla producentów zbiorników przy ich wytwarzaniu.

EN 13445-4 wymienia EN ISO 3834-3 jako minimalny poziom jakości dla procesów spawalniczych, przy wytwarzaniu zbiorników. Nie wyklucza to jednak, możliwości zastosowania wyższych wymagań, czyli EN ISO 3834-2.

EN 12952 – kotły wodnorurkowe

EN 12952 to z kolei seria norm dotycząca projektowania, wytwarzania i scalania kotłów. Wymagania co do wytwarzania części kotła, zawarte są w części 5 – czyli EN 12952-5. W załączniku F tego arkusza, ujęto wymagania jakościowe względem wytwórców. Przy wymaganiach spawalniczych znajdziesz adnotacje z odniesieniem do konkretnych rozdziałów ISO 9001 oraz EN ISO 3834-3. Wynika z tego, że wytwórcy kotłów wodnorurkowych powinni wdrożyć minimum standardowe wymagania jakości. Co nie oznacza, że nie można zastosować wymagań EN ISO 3834-2, podobnie jak w przypadku wytwarzania zbiorników ciśnieniowych.

Zastosowań EN ISO 3834 jest multum. Powyżej wymieniłem tylko normy wyrobu, gdzie zastosowanie EN ISO 3834 jest konieczne. Skoro dotarłeś do końca artykułu to mam dla Ciebie jeszcze mały bonus. Pod tym linkiem znajdziesz infografikę ze zestawieniem tych norm:

Pobierz tutaj

Podsumowanie

Na wytwórni, na budowie, w kontroli poddostawców – w każdej sytuacji możesz wprowadzić odpowiedni poziom wymagań dla procesów spawalniczych. Jeśli chcesz się dowiedzieć, jakie są te wymagania pobierz naszą infografikę.

Kurs

Jeżeli podobają Ci się moje artykuły o EN ISO 3834, ale chcesz dowiedzieć się czegoś więcej, dołącz do kursu o wymaganiach EN ISO 3834. W kursie tym rozbijam normę na składniki pierwsze i szeroko omawiam jej wymagania z punktu widzenia praktyka.

Dołącz do kursu
>

To pytanie zadaje sobie wielu właścicieli zakładów produkujących metalowe wyroby spawane. Problem najczęściej pojawia się podczas analizy zapytania ofertowego. Na skrzynkę mailową dostajesz atrakcyjne – przynajmniej na pierwszy rzut oka – zapytanie na wykonanie jakiejś konstrukcji. Lub też, masz szanse wystartować do dużego kontraktu budowlanego, gdzie będą prowadzone prace spawalnicze. Zaczynasz czytać wymagania i pojawia się zapis: wykonawca prac musi mieć wdrożony i/lub certyfikowany system EN ISO 3834. Pojawia się więc pytanie: jak dobrać poziom jakości dla swojego przedsiębiorstwa, żeby sprostać wymaganiom kontraktowym?

EN ISO 3834 – 3 poziomy jakości

Po długim wstępie krótkie przypomnienie. W pierwszym artykule z serii opisałem już, że EN ISO 3834 definiuje 3 poziomy jakości (EN ISO 3834 – „norma nad normami” w branży spawalniczej). Przypomnę, jakie są to poziomy:

  1. EN ISO 3834-2 – Pełne wymagania jakości
  2. EN ISO 3834-3 – Standardowe wymagania jakości
  3. EN ISO 3834-4 – Podstawowe wymagania jakości

Teraz musisz zdecydować jaki poziom wymagań wybrać. W dalszej części artykułu postaram się ułatwić Ci tą decyzję.

Po pierwsze – liczy się kontrakt

Zapewne znane jest Ci powiedzenie „klient nasz pan”. Zacznij zatem od dokładnej analizy zapytania ofertowego od klienta. Tam możesz od razu znaleźć odpowiedź na pytanie, jaki poziom wymagań wg EN ISO 3834 wybrać. Jeżeli zapytanie ofertowe dotyczy wykonania prac spawalniczych na dużej budowie, gdzie dodatkowo będzie nadzór inwestorski, to z automatu spodziewaj się konieczności wdrożenia pełnych wymagań jakości wg EN ISO 3834-2. Jeżeli spełniasz te wymagania to kłopot z głowy. Może Cię jedynie jeszcze czekać konieczność certyfikacji, ponieważ to też często widniejący zapis w wymaganiach przetargowych. O tym, czy certyfikacja EN ISO 3834 jest potrzebna, przeczytasz tutaj.

Po drugie – sprawdź dokumentację techniczną

Jeżeli nie masz z góry ustalonego poziomu jakości, który musisz zastosować, wówczas czytaj między wierszami. Odpowiedź znajdziesz specyfikacji technicznej, na rysunkach, warunkach technicznych wykonania i odbioru, planie kontroli i badań itp. Poziom jakości jaki musisz wybrać może definiować norma wyrobu, który będziesz wykonywać. Oto lista branżowych norm wyrobu, które wymagają wdrożenia EN ISO 3834:

  1. EN 1090 – stalowe i aluminiowe elementy konstrukcyjne;
  2. EN 15085 – spawane pojazdy szynowe i ich części;
  3. EN 12952 – kotły wodnorurkowe;
  4. EN 12732 – stalowe rurociągu przesyłowe;
  5. EN 13445 – nieogrzewane płomieniem zbiorniki ciśnieniowe;

Budowlanka, kolejnictwo, ciśnieniówka – we wszystkich tych branżach spotkasz się z koniecznością wdrożenia wymagań EN ISO 3834, jeśli są to wyroby spawane. W dokumentacji technicznej nawet nie musi być wzmianki o EN ISO 3834. Lecz jeśli głębiej sięgniesz do normy wyrobu, okaże się, że jednak taki wymóg jest. Tłumaczyłem to już na przykładzie EN 1090-2 (możesz przeczytać tutaj). Wątek ten wymaga szerszego rozwinięcia i dlatego w kolejnym artykule z serii o EN ISO 3834 odpowiem szeroko na pytanie o tym, jakie normy wyrobu wymagają wdrożenia wymagań EN ISO 3834?.

Po trzecie – wybierz to, co uważasz za słuszne

Jeżeli nie masz wymagań kontraktowych, jakie opisałem w pierwszym akapicie, nie produkujesz również żadnych wyrobów z listy z akapitu drugiego, wówczas sam możesz zdecydować jaki poziom jakości wybrać. W swoich artykułach przytaczałem już przykład producenta metalowych akcesoriów meblowych, który dla podniesienia prestiżu firmy zdecydował się na wdrożenie i certyfikację wymagań EN ISO 3834-3. Wybierając dla siebie jeden z 3 poziomów, uwzględnij następujące czynniki:

  1. Wielkość firmy – im mniejsza firma, tym trudniej sprostać pełnym wymaganiom jakości. W małym zakładzie ślusarskim jest to wręcz niemożliwe. A więc dla dużych i średnich firm dedykowane będą raczej wymagania EN ISO 3834-2, ewentualnie EN ISO 3834-3. Natomiast małym i mikro EN ISO 3834-3 i EN ISO 3834-4.
  2. Sytuacja ekonomiczna firmy – im wyższe wymagania jakości, tym większe nakłady finansowe są niezbędne do funkcjonowania systemu zarządzania jakością. Weź pod uwagę, chociażby konieczność zatrudnienia spawalnika, o czym przeczytasz tutaj.
  3. Różnorodność i stopień skomplikowania wyrobów – mnogość gatunków materiałów, procesów spawania w produkcji, konieczność zastosowania obróbki cieplnej – wszystko to wskazywałoby na zastosowanie pełnych wymagań jakości wg EN ISO 3834-2. Im mniejsza złożoność produkcji tym możesz sobie pozwolić na obniżenie wymagań. Z punktu widzenia właściciela firmy nie tylko jakość się liczy, ale również ekonomiczność produkcji. Z kolei dla większości klientów najważniejszy jest stosunek ceny do jakości. Jeżeli zbytnio „podkręcisz” wymagania jakościowe dla swoich wyrobów, ich cena będzie musiała wzrosnąć (patrz punkt 2). A zatem grozi Ci, że konkurencja Cię pokona i wypadniesz z rynku.

Wymagania EN ISO 3834 nie tylko dla producentów wyrobów

Odwróćmy sytuację. Norma EN ISO 3834 została w taki sposób sformułowana, że nie musi być skierowana tylko do producentów metalowych wyrobów spawanych. Mogą z niej śmiało skorzystać inwestorzy lub inwestorski nadzór budowlany (inżynierzy kontraktu). Posłużę się przykładem. Załóżmy, że jesteś inwestorem lub przedstawicielem inwestora. Twoja inwestycja zakłada w dużej mierze wykorzystanie procesów spawania na budowie. Załóżmy, że jest to modernizacja kanałów powietrza w remontowanej elektrociepłowni. Definiujesz wymagania kontraktowe na potrzeby przetargu w celu wyłonienia wykonawców prac spawalniczych. Dzięki normie EN ISO 3834 nie musisz być specjalistą od spawalnictwa. Po prostu wybierasz jeden z przytoczonych 3 poziomów wymagań – oczywiście biorąc pod uwagę stopień skomplikowania konstrukcji do zespolenia. Kanały spalin wraz z konstrukcją wsporczą powinny być sklasyfikowane w klasie EXC2 wg EN 1090-2. Zatem od firmy montażowej, która ma scalić te kanały na budowie, możesz wymagać zapewnienia jakości, co najmniej na poziomie EN ISO 3834-3.

Podsumowanie

To już kolejny artykuł z serii o EN ISO 3834 gdzie przytaczam zalety tej normy. Tym razem zdecydowanie mogę podkreślić jej uniwersalność. Nieważne jakiej wielkości firmę posiadasz i jak skomplikowane są Twoje wyroby. W EN ISO 3834 zawsze odnajdziesz poziom jakości jaki możesz zastosować w swojej produkcji spawalniczej.

A w następnym artykule z tej serii rozwinę temat zastosowania EN ISO 3834 w zależności od normy wyrobu i branży produkcyjnej.

Kurs

Jeżeli podobają Ci się moje artykuły o EN ISO 3834, ale chcesz dowiedzieć się czegoś więcej, dołącz do kursu „Wymagania normy EN ISO 3834”. W kursie tym rozbijam normę na składniki pierwsze i szeroko omawiam jej wymagania z punktu widzenia praktyka.

Dołącz do kursu

„Wymagania jakości dotyczące spawania materiałów metalowych” to pełna nazwa serii norm EN ISO 3834. Jeżeli produkujesz spawane wyroby metalowe, niezależnie dla jakiej branży, koniecznie musisz wdrożyć wymagania jakości zawarte w tej serii norm. Z tego artykułu dowiesz się:

  1. Dlaczego spawanie traktowane jest jako proces specjalny?
  2. Dla kogo jest seria EN ISO 3834?
  3. Co zyskasz, wdrażając wymagania EN ISO 3834?

EN ISO 3834 jako system zarządzania jakością w produkcji spawalniczej.

Spawanie definiowane jest jako proces specjalny. Co to jest proces specjalny szerzej w artykule „Procesy specjalne w wytwarzaniu konstrukcji stalowych i aluminiowych”. Przypomnę tylko, że poprawność końcowego rezultatu procesu specjalnego może nie być w łatwy sposób do zweryfikowania poprzez różnego rodzaju badania.

Twórcy serii EN ISO 3834 doszli do wniosku, że zamiast tylko weryfikować rezultat, warto stworzyć wymagania jakości dla całego procesu spawania. To z kolei ma zapewnić jak najlepsze wyniki dla jego końcowego efektu, czyli produktu – wyrobu. Można więc powiedzieć, że EN ISO 3834 to taki system zarządzania jakością w produkcji spawalniczej. W normie EN ISO 3834-1 jest jeden świetny akapit określający ideę wdrażania wymagań jakości dla procesów specjalnych:

„Jakość nie może być sprawdzona w wyrobie, lecz powinna być razem z nim tworzona. Nawet pełne i wysoce rozwinięte badania nieniszczące nie poprawią jakości wyrobu.”

Dla kogo jest seria EN ISO 3834?

Seria EN ISO 3834 skierowana jest do producentów metalowych wyrobów spawanych. Nie ważne jakich wyrobów. Norma ta jest na tyle uniwersalna, że można ją zastosować w produkcji mało i wielkoseryjnej, w budownictwie, automotive, lotnictwie, kolejnictwie. Znam przypadek firmy, która jest producentem i poddostawcą części metalowych do mebli i posiada certyfikat potwierdzający spełnienie wymagań normy EN ISO 3834-3. Także możliwości zastosowania tej serii norm jest multum i jeśli masz cokolwiek do czynienia z procesami spawania, a nie spotkałeś się dotąd z serią tych norm, to prędzej czy później i Ciebie dopadnie.

Norma ta  nie musi dotyczyć tylko producentów wyrobów spawanych. Z normy tej mogą korzystać także:

  1. Specjaliści przygotowujący wymagania pod konkretne inwestycje – budowy, na których będą prowadzone prace spawalnicze.
  2. Komitety techniczne opracowujące normy wyrobu lub procesu, w których wykorzystywane są procesy spawania.
  3. Przez organizacje oceniające jakość spawania tj. jednostki inspekcyjne lub firmy chcące sprawdzić konkretnego poddostawcę dla swojego klienta.

Co zyskasz wdrażając wymagania EN ISO 3834?

  1. Poprzez wdrożenie wymagań odpowiedniej części normy EN ISO 3834 w swojej produkcji ograniczysz w znaczący sposób ilość wyrobów niezgodnych.
  2. Dzięki temu obniżysz w znaczący sposób koszty jakości. Więcej o kosztach jakości w artykule Artura „Ile kosztuje Cię brak kontroli jakości?”
  3. Jeśli chcesz wystartować do dużego przetargu lub zostać poddostawcą dużej firmy to konieczność wdrożenia EN ISO 3834 (a często za tym idzie także certyfikacja) Cię nie ominie. Duże firmy i świadomi inwestorzy często eliminują już na samym początku przetargu firmy, które nie posiadają takiego systemu.
  4. Możesz szybko się przebranżowić lub poszerzyć ofertę swojej firmy. Wdrożenia wymagań EN ISO 3834 wymagają normy dotyczące wytwarzania urządzeń ciśnieniowych, konstrukcji budowlanych oraz spawania pojazdów szynowych i ich elementów. Tak więc drzwi do rozwoju Twojej firmy będą dla Ciebie szeroko uchylone.
  5. Na koniec rada ode mnie: przy wdrażaniu wymagań normy EN ISO 3834 uwzględnij od razu wymagania ISO 9001. Dzięki temu uzyskasz zintegrowany system zarządzania jakości nie tylko produkcją, ale całej organizacji. Na pewno usprawni to pracę całej Twojej firmy, a certyfikując te systemy, zyskasz dodatkowy atut przed klientem. O zaletach posiadania systemu zarządzania jakością w firmie pisał Artur w artykule „5 zalet posiadania systemu zarządzania jakością”.

Podsumowanie

Z roku na rok świadomość klientów o jakości wszelkich produktów, w tym wyrobów spawanych zwiększa się. Aby być konkurencyjnym na rynku, trzeba podążać za trendami, w tym zwiększać jakość usług i eliminować wyroby niezgodne. W produkcji spawalniczej najlepiej to zrobić poprzez wdrożenie wymagań EN ISO 3834. Jak dobrać odpowiedni poziom wymagań dowiesz się z następnego artykułu w tej serii.

Kurs

Jeżeli podobają Ci się moje artykuły o EN ISO 3834, ale chcesz dowiedzieć się czegoś więcej, zapisz się na listę oczekujących na kurs o EN ISO 3834. W kursie tym rozbijam normę na składniki pierwsze i szeroko omawiam jej wymagania z punktu widzenia praktyka. Dostęp do kursu uzyskasz dożywotnio – wraz z aktualizacjami.

Dołącz do kursu

Absolutny fundament dla firm działających w branży spawalniczej. Uniwersalna, zwięzła, zrozumiała. Jeśli miałbym podać 3 przymiotniki opisujące normę EN ISO 3834, to użyłbym właśnie tych. Ale zawiera też błędy. Przekonaj się jakie!

W pierwszym artykule z cyklu o EN ISO 3834 dowiesz się:

  1. Dla kogo jest seria EN ISO 3834?
  2. Z jakich arkuszy składa się seria EN ISO 3834?
  3. Do czego przyda Ci się EN ISO 3834-1?
  4. Jakie są poziomy wymagań – EN ISO 3834-2, EN ISO 3834-3, EN ISO 3834-4?
  5. EN ISO 3834-5, czyli jakie inne normy spawalnicze należy zastosować?
  6. Do czego służy ISO/TR 3834-6?

Dla kogo jest seria EN ISO 3834?

Seria EN ISO 3834 skierowana jest do producentów metalowych wyrobów spawanych. Nie ważne jakich wyrobów. Norma ta jest na tyle uniwersalna, że można ją zastosować w produkcji mało i wielkoseryjnej, w budownictwie, automotive, lotnictwie, kolejnictwie. Znam przypadek firmy, która jest producentem i poddostawcą części metalowych do mebli i posiada certyfikat potwierdzający spełnienie wymagań normy EN ISO 3834-3. Także możliwości zastosowania tej serii norm jest multum i jeśli masz cokolwiek do czynienia z procesami spawania, a nie spotkałeś się dotąd z EN ISO 3834, to prędzej czy później i Ciebie dopadnie.

Ale norma EN ISO 3834 nie musi dotyczyć tylko producentów wyrobów spawanych. Z normy tej mogą korzystać także:

  1. Specjaliści przygotowujący wymagania pod konkretne inwestycje – budowy, na których będą prowadzone prace spawalnicze.
  2. Komitety techniczne opracowujące normy wyrobu lub procesu, w których wykorzystywane są procesy spawania.
  3. Przez organizacje oceniające jakość spawania tj. jednostki inspekcyjne lub firmy chcące sprawdzić konkretnego poddostawcę dla swojego klienta.

Z jakich arkuszy składa się seria EN ISO 3834?

Seria EN ISO 3834 składa się z 6 arkuszy:

  1. EN ISO 3834-1 – Wymagania jakości dotyczące spawania materiałów metalowych – Część 1: Kryteria wyboru odpowiedniego poziomu wymagań jakości;
  2. EN ISO 3834-2 – Wymagania jakości dotyczące spawania materiałów metalowych – Część 2: Pełne wymagania jakości
  3. EN ISO 3834-3 – Wymagania jakości dotyczące spawania materiałów metalowych – Część 3: Standardowe wymagania jakości
  4. EN ISO 3834-4 – Wymagania jakości dotyczące spawania materiałów metalowych –  Część 4: Podstawowe wymagania jakości
  5. EN ISO 3834-5 – Wymagania jakości dotyczące spawania materiałów metalowych — Część 5: Dokumenty konieczne do potwierdzenia zgodności z wymaganiami jakości ISO 3834-2, ISO 3834-3 lub ISO 3834-4.
  6. ISO/TR 3834-6 – Wymagania jakości dotyczące spawania materiałów metalowych – Część 5: Wytyczne do wdrożenia odpowiedniej części ISO 3834.

Wynika z tego, że seria EN ISO 3834 to 5 zwięzłych norm łączących się ze sobą, oraz jeden raport techniczny (TR). W dalszej części omówię co zawierają poszczególne arkusze EN ISO 3834.

Do czego przyda Ci się EN ISO 3834-1?

Arkusz ten zawiera ogólny zarys ISO 3834. W dokumencie tym znajdziesz wyjaśnienie terminów i definicji stosowanych w całej serii. Przeczytasz tam także o tym, czym kierować się przy wyborze odpowiedniego poziomu wymagań spośród EN ISO 3834-2, EN ISO 3834-3, EN ISO 3834-4 (o czym więcej w dalszej części artykułu). Fajnym dodatkiem jest załącznik A, w którym zbiorczo zestawiono i porównano wymagania arkuszy 2, 3 i 4.

Jaki błąd znalazłem w EN ISO 3834-1?

Z mojego punktu widzenia, w arkuszu tym poprawiłbym jedną rzecz. Mianowicie w rozdziale 6 normy EN ISO 3834-1 są przytoczone elementy systemu EN ISO 9001:2000, które należy uwzględnić, aby zbudować kompletny system zarządzania jakością. Wydanie EN ISO 9001:2000 jest już mocno nieaktualne (aktualne było w momencie wydania normy EN ISO 3834). W tej chwili na rynku funkcjonuje już z powodzeniem ISO 9001:2015. Z punktu widzenia wymagań normy, przy tworzeniu spawalniczego systemu zarządzania jakością musisz sięgać do wydania ISO 9001:2000. Natomiast gdybyś w swojej firmie chciał dodatkowo wdrożyć i certyfikować system ISO 9001, to musiałby to być osobny system zarządzania oparty na wydaniu z 2015 r. A więc wyklucza to zbudowanie zintegrowanego systemu zarządzania jakością. Ja osobiście, budując zintegrowane systemy zarządzania jakością dla swoich klientów, opieram się na najnowszym wydaniu ISO 9001:2015. Żaden audytor wiodący z jednostki certyfikującej nie podważył jeszcze takiego rozwiązania, więc na szczęście audytorzy patrzą na ten zapis z głową.

A jest to zupełnie bezsensowny zapis, więc jeśli miałbym coś zmienić w EN ISO 3834-1 to w nowelizacji usunąłbym powołanie na datowane wydanie normy ISO 9001.

Jakie są poziomy wymagań – EN ISO 3834-2, EN ISO 3834-3, EN ISO 3834-4?

W kolejnych arkuszach EN ISO 3834 czyli -2, -3, -4 znajdziesz opis wymagań w zależności od poziomu wymagań jakości. Te poziomy są 3:

  1. Pełne wymagania jakości wg EN ISO 3834-2. Jak sama nazwa wskazuje, jest tam kompendium wymagań na temat zapewnienia jakości w spawalnictwie. Więc jeśli wdrożysz wymagania zawarte w tej części, możesz odpuścić studiowanie arkusza 3 i 4.
  2. Standardowe wymagania jakości wg EN ISO 3834-3. Jeśli nie masz możliwości spełnienia wymagań części 2, to spróbuj skorzystać z tego arkusza. Wymagania tam opisane zalecane są dla małych zakładów produkcyjnych (kilku – kilkunastoosobowych), które nie chcą zatrudniać dodatkowych osób odpowiedzialnych za utrzymywanie systemu zarządzania jakością, ale chcą utrzymać wysoki standard jakości produkcji.
  3. Podstawowe wymagania jakości wg EN ISO 3834-4. Wymagania te kierowane są w zasadzie do małych zakładów ślusarskich (chociażby jednoosobowych), w których wykonywane są drobne prace spawalnicze. Nie wymaga wielkich nakładów do wdrożenia, a najważniejszą rzeczą do spełnienia jest w zasadzie tylko posiadanie ważnego certyfikatu spawacza.

O tym, jaki poziom wymagań powinieneś/powinnaś wybrać dla swojego zakładu, opiszę w kolejnych artykułach z serii.

EN ISO 3834-5, czyli jakie inne normy spawalnicze należy zastosować?

EN ISO 3834-5 to jedyny arkusz serii, który został uaktualniony od roku 2005. Dlaczego akurat ten arkusz uaktualniono? Ponieważ zawiera on powołania normatywne konieczne do spełnienia wymagań odpowiedniej części EN ISO 3834 (o czym pisałem w akapicie powyżej). Innymi słowy, to zbiór norm spawalniczych ISO dotyczących m.in. egzaminowania spawaczy, kwalifikowania technologii spawania, badań nieniszczących spoin, obróbki cieplnej.

Normy te ulegają zmianom, pojawiają się nowe wydania, nowe normy. Zatem, żeby nie modyfikować treści pozostałych arkuszy, większość powołań normatywnych upchnięto w EN ISO 3834-5. Jest to sprytny zabieg, który przedłuża „żywotność” serii EN ISO 3834.

Do czego służy ISO/TR 3834-6?

To dziwne oznaczenie ISO/TR wskazuje, że nie jest to typowa norma, a raport techniczny (Technical Report). Czyli taki dodatek – uzupełnienie serii ISO 3834. Zawiera on wytyczne do wdrożenia odpowiedniego poziomu jakości wg arkusza -2, -3 lub -4. Dla mnie to bardzo użyteczna pomoc. Ogólnie arkusze EN ISO 3834 od 1 do 5 nie są zbyt bogate w treść i możesz mieć pewne wątpliwości analizując zawarte tam informacje. Raport techniczny ISO/TR 3834-6 zawiera wiele informacji uzupełniających i interpretacji poszczególnych rozdziałów normy. Warto się w niego zaopatrzyć choć ma pewne ograniczenie. Wydany jest jedynie w dwóch językach i na stronie PKN.pl możesz zakupić wersję angielską lub niemiecką.

Podsumowanie

Jak widzisz, mimo upływu lat norma EN ISO 3834 wciąż z powodzeniem może funkcjonować na rynku. Mimo że posiada swoje ograniczenia, to subiektywnie mogę nadać jej tytuł najlepszej normy spawalniczej. W kolejnych artykułach z serii przybliżę Ci jak prawidłowo z niej korzystać, żebyś także poczuł/poczuła jej uniwersalność, zwięzłość i zrozumiałość.

Kurs

Jeżeli podobają Ci się moje artykuły o EN ISO 3834, ale chcesz dowiedzieć się czegoś więcej, dołącz do kursu o EN ISO 3834. W kursie tym rozbijam normę na składniki pierwsze i szeroko omawiam jej wymagania z punktu widzenia praktyka.

Dołącz do kursu

Dostęp do kursu uzyskasz dożywotnio – wraz z aktualizacjami.

Kalibrowanie, sprawdzanie, walidacja, EN ISO 17662 – jeśli masz do czynienia ze spawaniem, to na pewno znasz te pojęcia. Ale czy wiesz, o co dokładnie z nimi chodzi? Właśnie… Spawalnictwo to branża, w której jest ogrom wiedzy, której po prostu nie ma w jednym miejscu, normy, rozporządzenia, ustawy – kto by się w tym połapał?

Pozwól, że oszczędzę Twój czas i postaram ci się wyjaśnić  jak sprawdzić spawarkę, aby spełnianiała wymagania norm ISO.  

Walidacja spawarki – po co mi to?

Spawanie – kalibrowanie, sprawdzanie i walidacja sprzętu używanego do spawania łącznie z czynnościami pomocniczymi – walidacja spawarek. To tytuł normy europejskiej EN ISO 17662. Długie, skomplikowane, nudne? Niestety, taki jest język norm, na których opiera się spawalnictwo.  Spróbujmy razem przebrnąć przez ten gąszcz przepisów. Gotowi?

Tysiąc i jedna norma

Załóżmy, że chcesz wdrożyć u siebie w firmie lub masz już wdrożony system zarządzania jakością oparty na normie EN ISO 3834-2, czyli pełne wymagania jakości dotyczące spawania materiałów metalowych. Jednym z wymagań, które ta norma stawia przed tobą jest punkt 16 „Wzorcowanie i walidowanie sprzętu do pomiaru, kontroli i badania”. Jeżeli sięgniesz do tej normy zobaczysz, że za wielu informacji tam nie znajdziesz, jedynie 2 akapity z dość enigmatycznym zapisem, że należy wzorcować i walidować sprzęt używany przy spawaniu i kontroli procesów spawania. Jak szukać dalej informacji i wyjaśnienia tej zagadki? Z pomocą przychodzi norma EN ISO 3834-5 „Dokumenty konieczne do potwierdzenia zgodności z wymaganiami jakości ISO 3834-2, ISO 3834-3 lub ISO 3834-4.” Więc bierzesz kolejną normę, szukasz interesującej cię części i co znowu zauważasz? Norma ta zawiera kilka stron, które w zasadzie są wykazem kolejnych norm ISO powiązanych z EN ISO 3834. To czego szukasz znajdujesz w tablicy 9 EN ISO 3834-5 pt. „Kalibrowanie i walidowanie sprzętu do pomiaru, kontroli i badania”. Okazuje się, że to jeszcze nie koniec twoich poszukiwań.  W tej tablicy nie ma bowiem opisu jak należy to robić, a jedynie odniesienie do kolejnej normy EN ISO 17662. Jakie więc masz wyjście? Wchodzisz po raz kolejny na stronę Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, kolejny raz zamawiasz normę, kolejny raz wydajesz pieniądze, żeby wreszcie dotrzeć do celu. W momencie gdy już masz tą normę przed oczyma, pojawia się kolejny problem:  norma EN ISO 17662 (aktualne wydanie z 2016r.) nie posiada tłumaczenia na język polski. Można zamówić wersję w języku angielskim lub niemieckim. Jeżeli nie znasz którekolwiek z tych języków to przejście przez tematykę zawartą w tej normie będzie skomplikowane. Szczególnie, że jest to specyficzny język techniczny. Postaram się więc tutaj przybliżyć część definicji poświęconych walidacji spawarek.

Zacznijmy od kilku ważnych definicji.

  1. Walidacja – potwierdzenie, przez przedstawienie dowodu obiektywnego, że zostały spełnione wymagania dotyczące konkretnego zamierzonego użycia lub zastosowania (definicja wg EN ISO 9000:2015)
  2. Wzorcowanie –  czynności ustalające relację między wartościami wielkości mierzonej wskazanymi przez przyrząd pomiarowy, a odpowiednimi wartościami wielkości fizycznych, realizowanymi przez wzorzec jednostki miary (definicja wg Obwieszczenia Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 stycznia 2018r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo o miarach).
  3. Kalibracja – zestaw operacji, który ustala, w określonych warunkach, związek między wartościami wielkości wskazanymi przez przyrząd pomiarowy lub układ pomiarowy lub wartościami reprezentowanymi przez miarę materiałową lub materiał odniesienia a odpowiednimi wartościami realizowanymi przez normy (definicja wg EN ISO 17662).
  4. Adiustacja – zbiór czynności wykonanych przy układzie pomiarowym zapewniających, że wartościom wielkości, które mają być mierzone, odpowiadają odpowiednie wskazania (definicja wg Międzynarodowego Słownika Metrologii PKN-ISO/IEC Guide 99:2010).

Jeżeli to nadal jest dla ciebie niezrozumiałe, zajrzyj do wpisu Artura, który w bardzo prosty sposób wyjaśnia powyższe definicje:

Spawarka spawarce nierówna

Możesz się zastanawiać jak należy walidować proces spawania? Zapewne znany jest ci termin WPS, czyli instrukcja technologiczna spawania. Na karcie tej są umieszczone pewne kluczowe informacje tj.

  • jaki prąd spawania ustawić na spawarce;
  • ile ma wynieść napięcie łuku spawalniczego;
  • z jaką prędkością spawać;
  • przy spawaniu półautomatycznym MIG/MAG można tam znaleźć informację o prędkości podawania drutu jaką spawacz ma ustawić na spawarce.;
  • w metodach spawania, w których wykorzystywany jest spawalniczy gaz osłonowy (argon, CO2, mieszanka) powinna się także znaleźć informacja jaki przepływ gazu ma być ustawiony na reduktorze butli.

Nie są to informacje wyjęte z kapelusza. Parametry, które wyżej wymieniłem mają wpływ na właściwości materiału, który będzie spawany. A zatem wynikają z zakresu kwalifikowanej technologii spawania potwierdzonej protokołem WPQR (welding procedure qualification record). Na tym WPQR podany jest m. in. zakres dla ilości ciepła wprowadzonego do materiału, wyrażonego w kJ na 1 mm spoiny. To taka wartość obliczeniowa, która wynika z kilku zmiennych, tj.:

  • Natężenia prądu spawania
  • Napięcia łuku spawalniczego
  • Prędkości spawania
  • Metody spawania

Pierwsze 2 zmienne to wartości, które odnajdziesz na wyświetlaczu spawarki – na amperomierzu i woltomierzu. Wynika z tego, że spawarka też posiada urządzenia pomiarowe. A jeśli posiada urządzenia pomiarowe, to również podlega walidacji.

Żeby być pewnym, że to, co spawacz ustawia na spawarce wg otrzymanego WPSa, ma odzwierciedlenie w rzeczywistości, spawarka musi być – mówiąc potocznie, zbadana! Fachowo nazywa się to walidacją lub kalibracją, ponieważ te terminy są tożsame.

Jeżeli podczas walidacji okaże się, że parametry spawarki odbiegają od tolerancji podanych w normie, wówczas spawarkę należy poddać adiustacji. Mówiąc wprost – oddać do serwisu lub do działu utrzymania ruchu w zakładzie – jeśli takowy posiadasz, żeby tam ją naprawili.

Jakie są te tolerancje dla odchyłek pomiarowych w spawarce?

Wspomniałem o tolerancjach odchyłek pomiarowych dla wyświetlaczy spawarek, ale nie wspomniałem gdzie ich szukać. Żeby poznać odpowiedź na to pytanie musisz wzbogacić swoją kolekcję norm o jeszcze jedną pozycję.

  • EN IEC 60974-14:2019-02 Sprzęt do spawania łukowego — Część 14: Wzorcowanie, walidacja i badania powtarzalności

Zastąpiła ona wycofaną już normę EN 50504. Dopuszczalne odchyłki od wartości rzeczywistej zobrazuje na przykładzie protokołu badania urządzenia spawalniczego.

Zapis, który został wyróżniony na powyższej ilustracji to przekład z normy. Przyznam szczerze, że sam musiałem długo jeszcze po pierwszym przeczytaniu zastanawiać się jak to rozumieć. Wyjaśnię to więc na przykładzie. Załóżmy, że chcesz przeprowadzić walidację amperomierza spawarki inwertorowej przy spawaniu elektrodą otuloną

  • Musisz znać maksymalną wartość prądu spawania danego urządzenia np. 250A,  
  • Załóżmy 5 punktów pomiarowych: 20% prądu maksymalnego, 40% prądu maksymalnego, 60% prądu maksymalnego, 80% prądu maksymalnego, 100% prądu maksymalnego.
  • Z zapisu normy wynika, że w punkcie 20%, odchyłka wartości na wyświetlaczu a wartością na twoim mierniku – czyli wartością rzeczywistą może wynosić +/- 2,5% x 250A.
  • Szybka matematyka. 20% x 250A = 50A – taki prąd ustawiasz na spawarce, a spawacz spawa. 2,5% x 250A =  6,25 A – +/- tyle może maksymalnie wynosić odchyłka pomiędzy wartością na wyświetlaczu, a tą zmierzoną.
  • W punkcie pomiarowym 40% (prąd 100A) robisz analogiczne obliczenia, z tym że wartość odchyłki w tym punkcie pomiarowym może wynosić 10% nastawienia rzeczywistego (to co odczytasz na mierniku). Dopuszczalna odchyłka w tym miejscu pomiarowym, pomiędzy wartością na mierniku, a wartością na wyświetlaczu spawarki powinna wynieść ok 10A.
  • Jeszcze tylko pomiary w punkcie 60%, 80%, 100% i gotowe.
  • Podobny schemat działania zastosuj do walidacji woltomierza.
  • Uzyskane wyniki udokumentuj w postaci protokołu z walidacji.

Walidacja spawarek – jak często to robić?

No cóż dobre pytanie. Zajrzyjmy więc znowu do normy EN ISO 17662. W punkcie 4.2 tej normy odnajdziesz informację o czasookresach kontroli sprzętu pomiarowego używanego w produkcji spawalniczej. Jest tam zapis, że nie rzadziej niż raz do roku taką kontrolę powinniśmy przeprowadzić. Może to być nawet kilka razy w roku. Wiedz jedno, że jeśli przekroczysz ten maksymalny czasookres sprawdzenia – 1 roku, na pewno dostaniesz niezgodność na audycie. Weź też pod uwagę taką sytuację, że spawarka może ulec awarii. Po tym jak zostanie ona naprawiona powinna być przeprowadzona ponowna walidacja. Co więcej, wszystko musimy udokumentować – czyli to, że została poddana naprawie, jak i ponowną walidację. Dopiero wtedy można dopuścić urządzenie do ruchu.

Kto może przeprowadzić walidację spawarki?

Właściwie jeśli masz normę, miernik, który jest skalibrowany i podstawową wiedzę z zakresu pomiarów elektrycznych możesz zrobić to sam. Dobrze jest też zakupić normę PN-EN 60974-4, gdzie opisano, jak powinny wyglądać przeglądy okresowe spawarek. Tylko właściwie, po co to robić samemu? Policz sobie czas i koszty takiego procesu. Czy nie lepiej zlecić to wyspecjalizowanej firmie? Producenci sprzętu spawalniczego np. firma Kemppi ma w swojej ofercie mobilne urządzenie do walidacji spawarek. Dużą zaletą takiego rozwiązania jest, że nie musisz nigdzie transportować swoich spawarek. Mobilna walidacja może zostać przeprowadzona na hali produkcyjnej. Takie sprawdzenie jednej spawarki trwa dosłownie kilka minut. Po walidacji program automatycznie generuje protokół z walidacji.

Walidacja spawarek – cena nie jest taka wysoka!

Rynkowa kwota takiego sprawdzenia mieści się w granicach 300 – 600 zł od urządzenia. Pamiętaj tylko, że walidacja spawarki to nie to samo co testy ochrony przed porażeniem prądem. Ale to już temat na osobny artykuł.

Protokół z badania spawarki wygenerowany z mobilnego walidatora Kemppi.

Podsumowanie

Mam nadzieję, że nie wystraszyłem Cię tymi normami. Jeśli nie chcesz się zagłębiać dalej w temat, to w tym artykule znajdziesz najważniejsze rzeczy o walidacji spawarek. Pamiętaj o najważniejszym:

  • Jeżeli chcesz utrzymywać system zarządzania jakością wg ISO 3834 w swojej firmie, to bezwzględnie musisz walidować swoje spawarki minimum raz do roku.
  • Walidacja musi być udokumentowana, więc zbieraj i archiwizuj protokoły.
  • Jeżeli spawarka uległa awarii, to po przeprowadzeniu naprawy, musisz przeprowadzić ponownie jej walidację i to udokumentować.
  • Jeżeli w swoim zakładzie masz kilka spawarek i nie posiadasz personelu zajmującego się utrzymaniem ruchu, to walidację będzie się bardziej kalkulowało podzlecić specjalistycznej firmie.

Walidacja spawarki – zrobimy to za Ciebie!

Chcesz mieć pewność, że Twoje spawarki są w pełni sprawne i spełniają wszystkie normy? Zleć walidację naszym specjalistom!

Pomorskie Laboratorium Techniczne zajmie się kompleksową walidacją Twoich spawarek – od pierwszego uruchomienia, przez coroczne kontrole, aż po sprawdzenie po naprawie. Dzięki naszym usługom możesz być pewien, że Twoje urządzenia działają zgodnie z wymaganiami norm ISO.

Skontaktuj się z nami już teraz, aby otrzymać darmową wycenę! Napisz na adres: laboratorium@pomorskielt.pl.

Bardzo łatwo pogubić się w rozumieniu co do wymagań nadzoru sprzętu kontrolno-pomiarowego. Kalibracja mylona jest z legalizacją, a adiustacja z walidacją itd. itd. Nie uciekniemy od nadzoru sprzętu, jest to wymóg prawny i systemów zarządzania, ale możemy uciec od pomyłek. Dlatego właśnie powstał ten wpis, aby raz na zawsze rozprawić się z zawiłym słownictwem. 

Co to jest legalizacja sprzętu pomiarowego? 

Legalizacja jest podyktowana wymaganiami prawnymi i rozporządzeniem ministra rozwoju i finansów.  

Co to oznacza w praktyce? Oznacza to, że każdy sprzęt pomiarowy znajdujący się na liście podlega cyklicznemu przeglądowi i określeniu spełnienia wymagań. Legalizacja przeprowadzana jest przez zewnętrzne firmy, posiadające stosowne uprawnienia. 

Legalizacją podlegają przyrządy: 

  • w ochronie zdrowia, życia i środowiska 
  • ochronie bezpieczeństwa i porządku publicznego 
  • w ochronie praw konsumenta 

Legalizacja staje się wymogiem prawnym, jeżeli dany przyrząd, którego chcesz użyć, służy do określenia miary, która z kolei będzie determinowała o cenie wyrobu, który mierzymy. Upraszczając sprawę podam przykład. Hurtownia stali sprzedaje pręty walcowane, gładkie. Cena jest ustalona za metr bieżący takiego pręta. Jak chcesz zakupić, dajmy na to 6 m takiego pręta, to pracownik powinien zmierzyć to miarą poddaną legalizacji, żeby cię przypadkiem nie oszukać na metrażu. 

Z punktu widzenia sprzętu spawalniczego, legalizacji podlegają przyrządy, których producenci gazów spawalniczych używają do pomiarów, przy napełnianiu pustych butli wszelakimi gazami przeznaczonymi do procesu spawania (argon, tlen CO2 itd.). 

Legalizacji przyrządów pomiarowych w Polsce wykonuję Główny Urząd Miar. 

Czy swoje przyrządy pomiarowe, którymi mierzę odchyłki od tolerancji wg normy, muszę legalizować? Nie, takie przyrządy podlegają kalibracji. 

Co to jest kalibracja sprzętu pomiarowego? 

Kalibracja pomiarowego sprzętu spawalniczego to nic innego potwierdzenie funkcjonalności tego sprzętu. Należy potwierdzać tę funkcjonalność według ustalonych interwałów. Dlaczego? Ponieważ brak weryfikacji może doprowadzić do utraty właściwości i podawania nieprawidłowych wartości np. źle zmierzysz tolerancje odchyłek w odniesieniu do normy. 

Pomimo dobrze nastawionych parametrów na wejściu, możemy otrzymywać inne parametry na wyjściu i nawet o tym nie wiedzieć. 

Co za tym idzie, przełoży się to na jakość wykonywanej pracy, a tego zdecydowanie chcemy uniknąć ;). 

Ujmując nieco inaczej kalibrację (lub wzorcowanie, bo to nazwa wymienna) – Kalibracja to metoda stwierdzenia odchyłki pomiędzy rzeczywistym wynikiem a wynikiem oczekiwanym (wymaganym). 

Szybki przykład: Suwmiarka pokazuje nam wynik 0,12 mm, a powinna 0,13 mm. Odchyłka wynosi 0,01 mm. 

Kalibracja wykonywana jest przez specjalistyczne jednostki wewnętrzne lub zewnętrzne, posiadające sprzęt i przede wszystkim wzorce do kalibracji. 

W celu potwierdzenia zdolności pomiarowych danego sprzętu należy przechowywać świadectw wyniku kalibracji oraz oznaczyć okres ważności kalibracji na samym sprzęcie. 

Aspekt ten jest bardzo często weryfikowany przez audytorów. Dlaczego? Ponieważ jest najłatwiejszy do sprawdzenia. 

Ciekawy aspekt, bo często mylony z kalibracją. Walidacja w odniesieniu do kalibracji sprzętu pomiarowego jest wynikiem, dowodem przeprowadzenia udanej kalibracji. 

Co to jest walidacja sprzętu pomiarowego? 

To nic innego jak przedstawienie obiektywnego dowodu, że sprzęt pomiarowy spełnia swoją funkcjonalność. 

Co to jest adiustacja sprzętu pomiarowego? 

Jeszcze Wam mało specjalistycznych słówek :)? Łapcie następne – adiustacja.  

Adiustacja to odpowiedź na nieudaną kalibrację. Ok, nie ma nieudanych kalibracji. Kalibracja to proces dający wyniki pozytywny lub negatywny. 

W przypadku wyniku pozytywnego tworzone jest świadectwo i przedłużany jest okres kalibracji. 

A co w przypadku wyniku negatywnego? Czy powinniśmy wyrzucić sprzęt i kupić nowy? 

Niekoniecznie. Istnieje możliwość adiustacji, czyli doprowadzenia przyrządu pomiarowego do stanu działania. Doprowadzenie do spełnienia funkcjonalności. 

Adiustacja powinna być udokumentowana i przeprowadzana przez kwalifikowane jednostki. 

Dlaczego kalibracja sprzętu pomiarowego jest wymagana? 

Powodów wiele, a najważniejsze to życie i bezpieczeństwo ludzi. Często konstrukcję spawane pośrednio przekładają się na te najważniejsze czynniki. 

Do otrzymania wysokiej jakości połączeń spawanych potrzebujemy 100% pewności, że parametry zadane na wejściu dadzą nam pożądany efekty na wyjściu. 

Zdaje sobie sprawę, że po 100-tnej udanej kalibracji wpada się trochę w rutynę i przechodzi do tych czynności mechanicznie. Należy jednak ciągle z tyłu głowy mieć na uwadze, jak ważny jest to proces z punktu widzenia zapewnienia nie tylko jakości wyrobu, ale również bezpieczeństwa. 

Co ciekawe, w przypadku negatywnego wyniku kalibracji warto podjąć działania identyfikujące jak duża część produkcji może posiadać niezgodność. Tak, używanie sprzętu nieskalibrowanego to potencjalnie niezgodny produkt. 

Następne kroki to ocena techniczna tego, czy produkt taki można normalnie dopuścić do użytkowania. Chodzi o ocenę wpływu odchyłki na funkcjonalność i wymagania co do produktu. 

Podsumowanie 

Mam nadzieję, że ten wpis rozwiał Wasze wątpliwości na temat słownictwa związanego z nadzorem sprzętu pomiarowo-kontrolnego, używanego w produkcji spawalniczej. Życzę Wam jak najwięcej udanych kalibracji i jak najmniej problemów w tym temacie. Jeżeli coś należy jeszcze rozwinąć w tym temacie, dajcie znać. 

Autor: Artur Mydlarz

Copyright © 2021 Akademia Nova Cert.